Bu hafta bir dizi ekonomik veri ardı ardına geldi. Önce bütçe performansı, sonra istihdam verileri ve güven endeksi. Her bir verinin pozitif yanları olduğu gibi, verdikleri negatif mesajlar da var. Bir de verileri yan yana getirdiğimizde bir resim karşımıza çıkıyor ki, o da "Artık zamanı değil mi" dedirtiyor...
Bütçe rakamları ile başlayalım...
Maliye Bakanlığı'nın açıkladığı 2011 yılı bütçe verilerine göre Merkezi Yönetim Bütçesi 17.88 milyar TL açık vermiş. Geçen yıl ile karşılaştırdığımızda açığın oldukça aşağılara indiğini görüyoruz. Bütçe giderleri içinde aslan payını "faiz geri ödemeleri" alıyor. Geçen yıl daha önceki borçlar için ihraç edilmiş "devlet iç borçlanma senetlerinin" faiz taahhütleri karşılığı 47.5 milyar TL faiz ödemesi yapılmış. Toplam bütçe gideri olan 279 milyar TL'ye oranlarsak yaklaşık yüzde 17 çıkıyor. Vergi gelirlerine oranı da yüzde 20 civarında. Toplam giderlerin ya da toplam vergi gelirlerinin beşte biri faize gidiyor. 2001 krizi ve öncesinde bu oran yüzde 50'ler sınırına dayanıyordu. Açık bir ifadeyle, vergi gelirlerinin yarısı faiz için toplanıyordu diyebiliriz.
BÜTÇENİN ARTILARI
Bütçe performansı son yıllarda olumlu yol alınca "borç stoku da" azalmaya başladı. Bu sayede, borç yükü yüzde 42 gibi oldukça düşük seviyelere geriledi. Maastricht kriterine göre bu değerin maksimum yüzde 60 olması gerekiyor. Şu günlerde Euro Bölgesi ortalaması neredeyse üç hanelere yaklaşıyor.
Bütçedeki olumlu gelişmelerin detaylarında ne yazık ki bazı gerçekler kendini gösteriyor. Birinci gerçeği vergi gelirlerinin kompozisyonunda görebiliyoruz. Geçen yılki 232 milyar TL büyüklüğündeki vergi gelirlerinin 69 milyar TL'si gelirden alınırken, kalan 163 milyar TL KDV, ÖTV gibi dolaylı vergilerden gelmiş havuza. Ya da şöyle okuyalım, vergi gelirlerinin yüzde 30'u gelirden, kalan yüzde 70'i tüketimden elde edilmiş. Daha açık okuyalım, vergi adaleti yüzde 30 sağlanıyor, zengin ve yoksul tüketimde yüzde 70 oranında aynı vergiyi veriyor. Neden böyle bir kompozisyon ortaya çıkıyor dersiniz? Tabii ki, kayıt dışı ekonominin halen yüksek düzeyde olmasından. Bu noktadan devam edip 2012 yılı bütçe performansını yorumlarsak, içinde bulunduğumuz yıl sonunda vergi gelirleri belirgin şekilde düşecek tespiti yapabiliriz. Çünkü, büyüme hızı en iyimser bakışla yüzde 4 seviyesinde kalacak. Daha az tüketim daha vergi anlamına gelecek. Oysa, doğrudan vergi ağırlığı dolaylı vergi gelirlerinden yüksek olsaydı, belli bir işsizlik oranında, bütçe vergi gelirlerinde belirgin düşüşü engellerdi.
DÜŞÜŞ MÜ, ARTIŞ MI?
Diğer bir veride işsizlik rakamları...
TÜİK, Ekim sonu itibariyle işsizlik oranı yüzde 9.1 olarak açıklandı. İlginçtir, verilerin geçen yılın aynı ayına göre düştüğünü, ancak, bir önceki ayla karşılaştırıldığında yükseldiğini görüyoruz. İstihdam verilerinde pozitif diyebileceğimiz gelişme hem tarım dışı hem de genç nüfus istihdam düzeyi artmış. Her ne kadar olumlu görünse de, göreli olarak değerlendirdiğimizde, gelişmekte olan ülkeler içinde yüksek işsizlik rakamı sıralamasında ilk 10'a girdiğimizi de izliyoruz. İstihdam verileriyle ilgili diğer bir negatif unsur da, halen sosyal güvenlikten mahrum çalışanların oranının yüzde 40'ın üzerinde olması.
İki veriyi yan yana getirdiğimizde kayıt dışı ekonominin çok yüksek olduğu resmi çıkıyor karşımıza. Ekonominin neredeyse yarısı kayıt dışında olunca vergi geliri yaratmak için mecburen tüketime yüklenmek zorunda kalıyorsunuz. İşte bu nedenle dünyanın en pahalı benzinini alan birkaç ülkeden birisiyiz. Aynı zamanda, kayıt dışı yüzünden istihdam edilenlerin yüzde 42'si asgari ücrete yakın bir maaşla çalışmak zorunda kalıyor, üstelik güvencesiz bir şekilde.
2010 Aralık'ta Dünya Bankası'nın yaptığı çalışmaya göre, 162 ülke içinde 95. sıradayız. Yapısal reform yapma zamanı gelmedi mi halen?