Batıl inancınız var mı?

Bugün bir sohbet sırasında gazetemizin grafikerlerinden Melih Demirtaş tüm batıl inançları denediğini başına bir şey gelmediğini söyledi. Tabii bu ciddi bir sohbet konusu değil kafa dağıtmak için yaptığımız bir konuşmaydı. Hepimizin hayatında mutlaka bir yerlerden duyduğumuz ve aklımızın bir köşesinde kalan batıl inançlar var. Bunların saçma olduğunu bilsek de bazen yapmaktan geri kalamıyoruz.
Bu bir alışkanlık mı yoksa 'Ya doğruysa' şüphesi mi? Bilmesek de yapıyoruz.
Pek çok batıl inancımı geride bırakmış olmama rağmen bazılarını hala otomatik olarak yapıyorum. Mesela 'tahtaya vurmak', 'şeytan kulağına kurşun' demek, yonca görünce dört yapraklı var mı diye aramak... Peki hayat boyu öğrendiğimiz pek çok yeni ve önemli bilgi arasında bu saçma inançlar niçin otomatik bir davranış biçimine dönüşecek kadar kolay pekişiyor?
KAYGIYA KARSI
Bu sorunun cevabını bulmak için küçük bir araştırma yaptım...
Örneğin bir arkadaşımın babaannesi küçükken köpeklerden korkmaması için ona bir tekerleme öğretmiş ve köpeklerin yanından geçerken "Afansın, tufansın gözlerin kapansın" derse köpeklerin onu görmeyeceğini söylemiş. Köpeklerin yanından geçerken bu tekerlemeyi söyleyince kendini güvende hissedermiş.
Bu örnekte de olduğu gibi insanların batıl inanç temelli davranışlar geliştirmesinin altında yatan sebep genellikle anksiyeteyi azaltma ve kontrollü olma hissi.
Stres ve endişe verici durumlarda batıl inançlara başvurma seviyelerinin artması da bu etkiyle ilişkilendiriliyor.
TERS TEPIYOR
Ancak stres ve endişeden kurtulmak için batıl inançlara başvurmanın ters tepen tarafı da tam da bu alışkanlıkların sebebini açıklıyor. Böylesi durumlarda davranış bir alışkanlığa dönüşür ve ritüelin herhangi bir sebeple gerçekleştirilememiş olması da kişide kaygıya, anksiyeteye ve strese neden olabilir. İşte bu davranışlar bizi koruduğuna inandığımız için pekişiyor. Bu davranışı yapmadığımızda ise başımıza kötü bir şey geleceği kaygısı bilinçaltımıza yerleşerek davranışımızı otomatik hale getiriyor. Hatta öyle ki bu davranışlar nesilden nesile aktarılıyor.
Çocuk aklımızla sığındığımız o küçük bilgiler, yetişkin olduğumuzda da peşimizi öyle kolay kolay bırakmıyor.
SEÇIMLERI ETKILIYOR
Batıl inançların bazıları zararsız olsa da aslında her türlü seçimimizi etkilediği açık. Konut piyasası, araç sanayi, havayolları şirketleri ve film endüstrisi de bu batıl inançtan oldukça etkileniyor.
Bazı havayolu şirketleri 13 rakamından olabildiğince kaçınıyor. Örneğin Brüksel Havayolları, 2007 yılında "b" logosunu oluşturan top sayısını 13'ten 14'e çıkardı. Bazıları ise uçaklardaki koltuk sıralarından 13'ü çıkarıyor. İrlanda Otomobil Sanayi Derneği de 13 rakamını pek sevmiyor. Bazı müşterilerin hoşuna gitmez diye yeni araçların plakalarında 13 rakamı kullanılmıyor. 13 rakamının inşaat ve konut piyasasında da kötü şans getirdiği düşünülüyor. 1999 ve 2011 yılları arası verilerine göre, ayın 13. günü satılan ev oranı yüzde 32 daha az. 13 numaralı evlerini satmak isteyen kişiler, diğer numaralarda yaşayan kişiler ile karşılaştırıldığında, yüzde 3 daha az kazanıyor. Satılan 13 numaralı konut sayısı 1-12 arası ve 14-30 arası numaralı konutlar ile karşılaştırıldığında yüzde 34 daha az.
KÜLTÜRE GÖRE DEGISIYOR
Çince ve Japonca gibi bazı Asya dillerinde 4 rakamı "ölüm" kelimesinin sesteşidir. Bu nedenle birçok Asyalı şirket bu rakamdan tamamen uzak durmaya çalışır. Yani numaranız 444 4 444 ise bu çokça ölüm anlamına gelir...
Batı'da müşteriler 6,66 dolarlık bir fiyata endişeyle bakabilirler ama dünyanın bazı bölgelerinde durum tersi olabilir. Çin'de 666'nın telaffuzu "işlerin yolunda gitmesi" anlamına gelir ve oldukça şanslı bir ifade olarak görülür.
Birçok işletme bu rakamları duvarlarına asar. Buna karşın Japonya'da 9 rakamı yüksek sesle telaffuz edildiğinde eziyet anlamına gelir, dolayısıyla Batı'da sıkça görülen 9,99'luk bir fiyat Japonya'da olumsuz algılanabilir.