Merkez Bankası'nın rezervleri 120 milyar doları aştı. Son yıllarda hızla yükselen rezervin yaklaşık 20 milyar dolarlık kısmı altından oluşuyor. Eğer rezerv içinde altının payı aynı hızla devam ederse, önümüzdeki ay merkez bankalarının sahip olduğu altın sıralamasında ilk 10 içine girebilecekmişiz. Bu noktada yanıt bekleyen bazı sorulara cevap vermeye çalışalım. Özellikle, neden yükseldiğinden öte, yeterli seviyeye sahip mi yoksa Moody's in dikkat çektiği gibi biraz daha yukarı mı çıkması gerekiyor sorularına odaklanalım...
Merkez Bankası'nın son açıkladığı "analitik bilançosuna" göre rezervindeki döviz ve altınların toplamı 123.3 milyar dolara ulaşmış. Varlık ve yükümlülükleri bir arada değerlendirdiğimizde "net rezervine" ya da kullanılabilir rezervine ulaşıyoruz Merkez Bankası'nın. Bu bağlamda yükümlülükleri arındırıldığında yaklaşık 45 milyar dolar gibi bir rakama düşüyor rezerv.
HANGİ KRİTERLER?
İlk kritik sorumuza geçelim, Merkez Bankası'nın rezervleri yeterli seviyeye sahip mi?
Aslında şu soruyu da sorabiliriz; dalgalı kur rejimi uygulayan bir merkez bankasının rezervlerinin miktarı önemli mi? Sabit kur rejimlerinde taahhüt ettikleri kur hedeflerini tutturmak için ciddi seviyede rezerve ihtiyaç duyar merkez bankaları. Esnek kur rejimleri için, kur riskini piyasalara bıraktıklarından ve aynı zamanda kurlar piyasa mekanizması çerçevesinde arz ve talebe göre belirlendiğinden müdahaleye fazla gerek kalmıyor gibi bir tespit yapabiliriz. Ancak, küresel likiditenin baş döndüren hızı yüzünden, kur rejimi her ne kadar dalgalı olsa da, finansal istikrar hedefi yüzünden "yönetilen dalgalı kur rejimi" gibi daha esnek bir politika izlemek zorunda kalıyor merkez bankaları. İşte bu yüzden, piyasa dengeleri ve finansal istikrarın tesis edilmesi açısından döviz ve altın rezervleri hayati önem taşıyor.
Rezervlerin nedenli yeterli olup olmadığı, o ülkenin ekonomisinin iç dinamiklerine ve bir dizi parametrelere göre değişiklik gösteriyor kuşkusuz. Yine de, iktisat yazınında genel kabul gören birkaç temel ölçüt sayılabilir. Birincisi, kısa vadeli dış borç toplamını karşılayabilecek döviz rezervi olmalı. İkincisi, en az 3 aylık ithalata denk gelecek seviye alt sınır kabul edilebilir. Üçüncüsü ise portföy yatırımlarının tutarını dengeleyecek seviyeye ulaşılmalı. Son ölçüt dışında diğerlerini göz önünde bulundurduğumuzda Merkez Bankası'nın 120 milyar doların üzerindeki rezervlerinin yeterli olduğunu söyleyebiliriz.
OPSİYON KULLANILIYOR
Döviz rezervlerinin son yıllarda belirgin bir şekilde yükselmesinin nedenlerinin başında Merkez Bankası'nın geçen yıl uygulamaya başladığı "rezerv opsiyon mekanizması" geliyor. Bankalar TL yükümlülüklerinin yaklaşık yüzde 60'ına denk gelen kısmı TL yerine dolar ya da euro ile karşılanabiliyor. TL'den kredi plasmanlar ile bankalar daha fazla para kazandıklarından kendilerine tanınan opsiyonun neredeyse yüzde 90'ını kullanıyorlar.
Rezervlerin yukarı çıkmasının diğer bir nedeni de ki, bu faktörün tüm gelişmekte olan ülkeler için geçerli olduğunu gözlemleyebiliyoruz, yabancı sermaye girişlerinin yoğunlaşması sonucu TL'nin aşırı değerlenmesinin önüne geçmek amacıyla Merkez Bankası'nın döviz alım ihaleleri yapması. Teknik olarak, cari açıktan fazla yabancı sermaye girişi olduğunda söz konusu farkı merkez bankaları satın alarak rezervlerine koyarlar. Küresel kriz sonrası başta FED olmak üzere gelişmiş ülke merkez bankalarının tahvil alımı ile küresel likiditeyi artırması tüm gelişmekte olan ülkelerin döviz rezervlerinin ister istemez yukarı itti.
Sonuçta iki temel nedenle yükselen döviz rezervi bazı kriterlere göre yeterli seviyede seyrediyor. Her ne kadar Moodys biraz daha yükseltin, bu yetersiz seviye dışsal şoklara karşı ekonominizi duyarlı hale getiriyor dese de.
