90 milyar TL kullanım hacmine ulaşan kredi kartları uygulamasına Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK) tarafından düzenleme geldi. Biraz gecikmiş diyebileceğimiz düzenlemenin artılarının yanı sıra taraflara göre eksileri de olacak. Yine de dejenere olmuş sistemin geç de kalınsa zapturapta alınması iyi haber...
Kredi kartının dünyadaki uygulamaları ile ilgili araştırma yaparken bugünkü anlamda ilk kez kullanımının nasıl gerçekleştiğine yönelik ilginç bir öyküyle karşılaştım. 1950 yılında Amerikalı ünlü bir avukat müşteri ile lüks lokantada yemek sonrası ödeme yapacağı anda parasının olmadığını fark ediyor. Tabii, müşterisi nezdinde itibar kaybetmemek için iş kartının arkasına imzasını atıp onu verir para yerine. Bizde "Kart hamili yakinimdir" şeklinde torpil amaçlı halen kullanılan bu yöntem Amerika'da bugünkü plastik kredi kartlarının önünü açar ve meşhur "Diners Club" kartını doğuşunu sağlar.
ÜRKÜTÜCÜ BOYUTLAR
Halen dünyanın her yerinde yaygın bir şekilde kullanılan kredi kartları Türkiye'de ne yazık ki dejenere olmuş durumda... Esnek mevzuat zemininden dolayı... Bankalararası Kart Merkezi verileri, geldiğimiz noktanın boyutlarını açıkça gözler önüne seriyor. Bu yılın ilk 6 ayında, yani Haziran sonu itibariyle kredi kartı sayısı 53.2 milyon adede ulaşmış. Banka kartlarını da dahil edersek sayı 152.4 milyona çıkıyor. Neredeyse kişi başına ikiden fazla kart düşüyor. Aynı dönemde 227 milyon kez kullanılmış kredi kartları. Böylesine yüksek kullanım sonucunda 32.7 milyar TL'lik tüketim yapılmış. Buna internet üzerinden kullanım dahil değil. 16 milyar TL daha ekleyelim bu kanaldan gelen. Toplam 50 milyar TL sınırına dayanıyor. Son çarpıcı bir rakam daha verelim; bu yılın ilk yarısında kredi kartları ile 3 milyar TL nakit çekimi gerçekleştirilmiş.
BDDK'nın yeni düzenlemelerine değinmeden önce şu kritik sorunun altını çizelim... İnanılmaz boyutlara ulaşmış olan kredi kartı kullanımına getirilecek sınırlamanın zamanlaması ne kadar doğru? "Alın verin, ekonomiye can verin" kampanyalarından tutun, şemsiye ve çanta promosyonları ile bankaların BDDK'nın gözü önünde kaldırımlarda kredi kartı saçmalarına kadar bir dizi yanlışla kredi kartına alıştırılan vatandaş sınırlamalara kolay adapte olabilecek mi?
NELER GETİRİYOR?
Neyse, zamanlama sorununu ve sonrası ortaya çıkacak sıkıntıları bir kenara bırakalım.
Böyle bir düzenleme geç kalınmış olsa da kesinlikle gerekli idi. Gerek kart sahibinin gelirine paralel kart limitinin belirlenmesi gerekse asgari ödeme tutarının yükseltilmesi yönünde yapılacak düzenlemeler deyim yerinde ise çeki düzen verecek sektöre. Genel olarak şu değişiklikler göze çarpıyor. Geliri 1000 TL ve altında olanlara kredi kartı limiti 1000 TL ile sınırlandırılacak. Limiti 1000 TL'nin üzerinde olanlar, gelirini belgelendirdikleri takdirde limit yükseltilebilecek. Aynı zamanda asgari ödeme tutarı için 15 bin TL sınır olarak belirleniyor. 15 bin TL'ye kadar asgari ödeme tutarı yüzde 25'ten yüzde 30'a yükseltiliyor. 15 bin TL'nin üzerinde ise asgari ödeme tutarı toplam borcun yüzde 35'i oluyor.
Diğer bir değişiklik ise taksit ödemelerinde uygulanan risk ağırlıklarının yükseltilmesi... Kredi kartıyla mal ve hizmet alımı için veya nakit kullandırılan kredilerin kalan vadesi 1-6 aya kadar olan taksit ödemelerine uygulanan risk ağırlığı yüzde 75'ten yüzde 100'e yükseltiliyor.
Sözün özü, ekonomi için hayati önem taşıyan kredi kartlarının çerçevesinin daha makul boyutlarda yeniden çizilmesi, gelinen nokta itibariyle bir zorunluluk idi. Ekonominin kayıt içine alınmasına önemli katkı yapan kredi kartları tabii ki "doğru dürüst" diğer bir deyişle kontrollü bir şekilde kullanılması gerekiyor.
