Geçen yılı yüzde 7'nin üzerinde kapatan enflasyon, hedefi için belirlenen belirsizlik bandını da aşmıştı. 2013'ün ardından bu yıla da çok iyi başladığı söylemez enflasyonun. Zaten Merkez Bankası ilk enflasyon raporunu açıklarken bu gerçeğin altını çizmişti. Demek ki vergi ayarlamaları 2014'e bırakılmasaydı yıllık enflasyon daha da yukarı da gerçekleşecek, kamu personel maaş artışları açısından bütçeyi zorlayacaktı.
Öncelikle geçen yılın enflasyon oranının hedefini neden aştığına değinelim... Enflasyon hedeflemesi rejimi gereği Merkez Bankası hedefte sapmanın gerekçelerini kapsayan açık mektup göndermişti hükümete. Sapmanın temel nedenlerinin başında yılın ikinci yarısı itibariyle fırlayan döviz kurları geliyor. Kurların yukarı gitmesi ana mal fiyatları kanalı ile Merkez Bankası'nın dikkate aldığı çekirdek enflasyon üzerinde yaklaşık 1.5 puan etki yarattı.
Kur artışının yanı sıra enflasyonu yukarı çeken ikinci faktör sizin de tahmin ettiğiniz gibi gıda fiyatları. Genel enflasyon hedefi belirlenirken gıda enflasyonun yıllık bazda yüzde 7 civarında olacağını öngörmüştü Merkez Bankası. Oysa gıda fiyatlarındaki artış oranı yüzde 9.7'ye ulaştı geçen yıl. Yüzde 20 civarında sapma... Gıdadaki bu sapma yıllık enflasyonu 0.6 puan yukarı taşımış. Bu iki faktör yan yana geldiğinde yıllık enflasyonun yükselmesinde 2 puanın üzerinde katkı yapmışlar.
Yukarıda özetlediğimiz faktörlerin göz ardı edilmemesi gereken asıl etkisi enflasyon beklentilerini bozması yönünde oldu. Tabi fiyatlama davranışlarındaki bozulmayı da ekleyelim. Merkez Bankası'nın para politikalarındaki duruşunu temkinliye çevirmesi, istisnai gün ve ek sıkılaştırma uygulamaları ile biraz daha sıkılaştırmasının altında yatan neden de buydu aslında.
Gelelim son enflasyon verilerine... Ocak ayı tüketici fiyatlarında yüzde 1.72, yurt içi üretici fiyat endeksinde ise 3.32 artış oldu. Maliyet enflasyonun göstergesi olan Yİ-ÜFE'deki bu belirgin sıçramada kuşkusuz pahalı ithal girdilerin maliyetleri yükseltmesi rol oynadı. Bu arada Türkiye İstatistik Kurumu enflasyon rakamlarının derlenmesinde bazı değişikliklere gitti. Toptan fiyat endeksi önce üretici fiyat endeksi şimdi de yurtiçi üretici fiyat endeksi yapıldı. Diğer bir değişiklik de ürün sepetinde gerçekleşti. Bu yıl TÜFE sepetinden boş CD, pirinç unu, şarjlı elektrikli ev aletleri ve Mp3 çalar çıkarıldı, boş DVD, tablet bilgisayar ve umreye gidiş ücreti eklendi. TÜİK revizyonda Hanehalkı Bütçe Anketi'nde ilk 1000'e giren ürünleri dikkate alıyor. Düşenler sepetten çıkıyor 1000'e katılanlar sepete ekleniyor.
Kredi kanalları
Merkez Bankası yıl içinde enflasyonun gerileyeceğini ve orta nokta olan yüzde 6.6 civarında yıl sonu enflasyonu olacağını tahmin ediyor. Bu iyimser beklentisinin altında kur faktörüne bağlı olarak düşen reel gelirlerin iç talebi de aşağı çekmesi aynı zamanda kredi hacmindeki artışın yüzde 15'lere inmesi gibi faktör yatıyor. Gerçekten, TL faiz oranlarının yükseltilmesi kredi kanallarını daraltacak, talep koşullarını zayıflatacak. Eğer kurlar baskılanır ve petrol fiyatları Merkez Bankası'nın tahminleri paralelinde 107 dolarlarda kalırsa önümüzdeki aylarda enflasyonun orta vadeli görünümle uyumlu patikaya gelme olasılığı artar. Aksi takdirde parasal duruşun biraz daha sıkılaştırılması gerekebilir. Çünkü, 2013 enflasyon sıralamasında ne yazık ki 4. sıradayız.Venezüella yüzde 40,6 ile birinci... Ardından Hindistan ve Mısır sırasıyla yüzde 10.1 ve yüzde 8.5 ile geliyorlar. Sözün özü, geçmiş yıl verileri ile değil diğer gelişmekte olan ülkelerin yakın yıllardaki enflasyon oranlarıyla karşılaştırdığımızda enflasyonun küçümsenmeyecek seviyelerde olduğunu görüyoruz.
