Son birkaç haftadır ardı ardına gelen verileri yan yana getirdiğimizde ekonominin genel durumunu anlatan bir resim çıkıyor karşımıza... Bu resmi değerlendirip ekonomimizin bulunduğu durumu analiz etmemizde fayda var. Büyüme, istihdam ve son olarak dün açıklanan enflasyon rakamları resmin hafif bulanıklaştığını gösteriyor.
Ama yine de beklentilerden daha iyi olduğu sonucu da elde edilebiliyor istatistiklerden...
Ekonomik veriler de aynen sağlıkla ilgili göstergeler gibidir.
Yani sonuç ile hastanın hislerinin ya da vücudundan beynine giden sinyallerin örtüşmesi gerekir.
Aksi takdirde doktor istediği kadar "iyisin, bir şeyin yok" dese de hastanın tatmin olması mümkün olmuyor. Aynen ekonomide kişi başına düşen milli gelirin yükselmesi gibi. Bireyler alım gücünde bir artış hissetmediği sürece bir anlam ifade etmiyor bu artış. Ya da enflasyonun rakam bazında düşmesinin tatmin etmediği gibi...
Maliyetler yükseldi!
Birinci veri; enflasyon... Yüzde 11,29 seviyesine gelmiş Tüketici Fiyat Endeksi yüzde 1,02'lik Mart ayı verisi sonrası...
Geçen yılın aynı döneminde yüzde 6,57'ler seviyelerindeymiş TÜFE... Belirgin bir sıçrama var.
Nedeni malum, gıda fiyatları...
Geçen ay taze sebze ve meyve fiyatları yüzde 28,95 yükselmiş.
Ulaştırma, sağlık ve çeşitli mallar kalemleri ortalama TÜFE'nin üzerinde kalan ve TÜFE'yi yukarı iten alt gruplar olmuş.
Maliyet enflasyonu göstergesi olan Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi daha da yukarı gelmiş geçen ay.
Yİ-ÜFE yüzde 1,04 artışla yıllık bazda yüzde 16,09'a kadar çıkmış. Maliyetlerdeki yükselişin temel nedeni ise birikimli kur etkisi...
Daha önce enerjideki artış da geçen yıl sonlarında ivmelenmesine neden olmuştu Yİ-ÜFE'nin...
İyi ki petrol fiyatları hız kesti de bu faktör şimdilik devre dışı kaldı.
Maliyet enflasyonunda aslında en fazla düşündürücü olan detay firmaların yatırımlarını etkileyen sermaye malları grubundaki çıkış...
Geçen yıl bir firma üretimde kullandığı sermaye malını 100 TL'ye alırken bu yıl aynı makineyi 114 TL'ye almak zorunda kalmış.
Baz etkisi
İkinci veri; büyüme... Geçen yıl yüzde 2,9 oranında büyüdüğümüzü açıkladı TÜİK...
Beklentilerin üzerinde bir rakam geldi açıkçası. Baz etkisi olarak tanımladığımız faktör büyümenin iyileşmesini sağladı. İkincisi beyaz eşyada yapılan vergi teşviki kısmen momentum kazandı.
Üçüncüsü, kamu sektörü bu süreçte harcamaları ile domino görevi görmüş. Büyüme konusuna değinmişken bir önemli noktanın altını çizmemizde fayda var. TÜİK reel Gayrisafi Yurtiçi Hasılayı hesaplarken baz yıl olarak 2009'u almayı tercih etti. 2008 küresel krizi sonrası her ekonominin dip yaptığı yıl yani. Cari yılın miktarı ile baz yılın fiyatları alınarak hesaplanan gerçek GSYH doğal olarak biraz daha yüksek çıkabiliyor. Neyse...
Her ne kadar büyüme potansiyelinin altında kalsa da yüzde 2,9'luk büyüme rakamı bir nebze içimize su serpti.
Büyüme hızının yüzde 4-5 aralığında olan potansiyel büyüme hızının altında kalması durumunda işsizlik oranı da doğal olarak artıyor. Yüzde 3 civarındaki bir büyüme işsizliğin yüzde 12'nin üzerinde çıkmasına yetti.
Toparlayalım...
Enflasyon, büyüme ve işsizlik oranı ekonomik koşulların biraz zorlaştığını gösteriyor.
Ama Merkez Bankası da aynı tanıyı koyduğundan, bu bilinçle gereken önden yüklemeli önlemlerini alıyor, yakın izlemesini sürdürüyor.