Hem küresel ekonomi hem de Türkiye ekonomisi için zor bir yıl oldu 2019. Özellikle gelişmekte olan ülkeler yıla başlarken yüklü dış borçlarını nasıl çevireceklerini kara kara düşünüyorlardı. Kolay değil yıllarca FED ve Avrupa Merkez Bankası'nın saçtığı dolar ve euroları düşük maliyetli finansman olarak kullandılar. Bir bedeli olacaktı. FED rota değiştirerek üstelik para politikalarında 180 derece değişiklik yaparak gelişmekte olan ülkeleri bir nebze rahatlattı ve bir yerde zaman tanımış oldu.
2019'un genel değerlendirmesine FED'in politika değişikliğine değinerek başlayalım.
FED 2018'de 4 kere 25 baz puanlık faiz artırımı yapmış ve 2019 yılında 3 kez daha yapacağı beklentisinin güçlü olduğunu vurgulamıştı. FED'in faiz artırımları ile doların daha da güçlenecek olması dış borç çevirme sorunun yanı sıra cari açık veren gelişmekte olan ülkeleri kuşkusuz zora sokacaktı. Birkaç örnek vermek gerekirse, Brezilya'nın 668 milyar dolar, Meksika'nın 457 milyar dolar ve Türkiye'nin 446 milyar dolar dış borçlarının hacmi özellikle milli gelirlerine oranları gerçekten bazı ekonomileri kırılgan hale getiriyordu.
Neyse ki FED bırakın faiz artırımını 3 kez 25 baz puanlık faiz indirimi yaparak olası gelişmekte olan ülke krizlerine ve yabancı sermaye algısının tamamen bozulmasına izin vermedi. Gelecek yılda da faiz artırmayacağı için borç çevirmenin sorunlar listesinde en az bir yıl daha olmayacağını söyleyebiliriz.
BÜYÜME HIZLARI DÜŞTÜ
Gelişmiş ülkelerin ekonomik faaliyet hızları büyük oranda düşünce küresel ekonomi büyüme hızı da yüzde 3'lerin altına geriledi.
Avrupa Birliği yüzde 0,30, Japonya yüzde 0,40 ve ABD yüzde 2,1 düzeyinde ancak büyüyebildiler. Çin ve Hindistan gibi rekabet gücü oldukça yüksek iki lokomotif ülke bile sırasıyla yüzde 1,5 ve yüzde 1 büyüme hızına zor erişebildi. Türkiye ise ilk iki çeyrekteki negatif büyüme sonrasında pozitife geçerek yüzde 0,4'e geldi. Yılsonu için hükümet yüzde 0,5 tahmin ederken İMF Türkiye ekonomisinin 2019 genelinde yüzde 0,2 seviyesinde büyüyebileceğini öngörüyor.
Çok az da olsa gelecek yıl küresel ekonomi momentum kazanacak ve yüzde 3'ün biraz üzerinde büyüme hızı yakalayacak.
Büyüme hızlarının potansiyel büyüme hızlarının altında kalması sonucunda hemen hemen tüm ülkelerde işsizlik oranları yükseldi, tasarruflar, özel tüketim ve yatırımlar harcamaları da geriledi. Tabi bu eksiği ekonomi yönetimleri maliye politikalarını gevşeterek gidermeye çalıştılar.
Lokomotif sektörlere vergi indirimleri uygulanırken kamu harcamaları ile iç talep canlı tutulmaya çalışıldı.
YABANCI SERMAYE TEDİRGİN
Aynı şekilde büyüme hızlarının makul seviyelerin altında kalması hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde enflasyonların düşmesine neden oldu. İç taleplerin gerilemesi daha da önemlisi kurların ve petrol fiyatlarının aşağı gelmesi de enflasyonlara pozitif katkı yaptı.
Risk algısının bozulması yabancı sermaye akımlarını da olumsuz etkiledi ve ülke bazında daha seçici olmaya yöneltti. Mali kesime gelen sıcak para kırılganlaşan bazı gelişmekte olan piyasalardan mümkün olduğunca uzaklaşmaya çalıştı. Örneğin Brezilya'dan 2,2 milyar dolar, Türkiye'den 2,09 milyar dolar, Hindistan'dan 863 milyon dolar ve Meksika'dan 8 milyon dolar çıkış gerçekleşti. Doğrudan yabancı sermaye girişleri de benzer şekilde azaldı.
İyi ki 2019 yılında cari açık sorunu yoktu da dolar TL kuru üzerinde fazla bir yukarı yönlü baskı oluşmadı.
Yılbaşı gününde sizi fazla bunaltmayayım. 2020 yılı küresel ekonomi açısından bu yıla nazaran daha raht bir yıl olacak gibi.
Yeni yılınızı en içten dileklerimle kutlarım.