Tüm ülkeler ilk kez tanık olduğumuz bir ekonomik krizle mücadele ediyor.
Çünkü ilk kez küresel ekonomi hem arz şokunu hem de talep şokunu bir arada yaşıyor. İlk kez ekonomi dışı unsurların, yani sağlık sorununun neden olduğu bir ekonomik kriz... İlk kez aynı anda ve aynı şiddette ekonomileri etkileyen bir kriz var karşımızda. Oysa bugüne kadar yaşanan krizler belli bir coğrafyada başlayıp aşamalı olarak diğer bölgeleri de etkisi altına alıyordu. Örneğin 1929 Büyük Buhranı ve 2008 küresel krizi önce ABD'de başlamış ilk evrede Avrupa'ya geçmiş en sonunda diğer ülkelere yayılmıştı.
Ekonomik krizlerin yayılmaması ya da kademeli olarak yayılması, küresel ekonomi için ufak da olsa bir hareket alanı açabiliyor.
Kriz yaşayan ülkelerde iç talep büyük oranda devre dışı kaldığından ekonominin çarkları rekabetçi kur yardımıyla ihracat tarafından az da olsa çevrilebiliyor.
DEVRE DIŞI KALDI
Ancak bu krizde sağlık için alınan önlemler aynı olduğundan her ülkenin doğal olarak ekonomik koşulları da birbirinin çok benzeri bir görünüm sergiledi. Gıda, temizlik malzemeleri ve tıbbi ekipmanlar gibi günümüz zorunlu ürünleri dışında ülkelerin ihracatları belirgin bir şekilde geriledi. Aynı şekilde turizm gibi uluslararası hizmet faaliyetleri de duraklama noktasına geldi.
Gerek merkez bankaları gerekse hükümetler iç talebi canlandırabilmek için para ve maliye politikalarını iyice gevşetmiş durumdalar. Gelişmiş ülke merkez bankaları faizleri sıfırlar düzeyine kadar getirirken gelişmekte olan ülke merkez bankaları enflasyon oranlarının açtığı marj ölçüsünde faizleri aşağı çekiyorlar. Bütçelere de gelir ve nakit girişi kaybını telafi edecek maksimum seviyelerde başvuruluyor. Dolayısıyla belli sektörlerin durması, belli sektörlerin de iyice yavaşlamasına yönelik alınabilecek önlemlerin bundan sonra miktar artırmaktan öteye geçemeyeceği bir gerçek.
Kısacası artık ekonomilerin sabrı kalmadı.
Faturaların ağırlaşması ekonomi yönetimlerini daha da zora sokmaya başladı.
KADEMELİ NORMALLEŞME
İşte bu yüzden hükümetler ekonomik aktivitelerin yeniden hareketlenmesini sağlayacak kademeli olarak önlemlerin gevşetilmesinden yanalar. Birinci fazda kapatılan bazı hizmet sektörlerinin kontrollü olarak açılması planlanıyor. Eğer ikinci dalga olmaz süreç stabil bir şekilde devam ederse ikinci faza geçilecek. İkinci fazda yine kontrollü olmak şartıyla yurtiçi seyahatlerin başlaması, AVM'lerin açılması ve bazı eğlence faaliyetlerine izin verilmesi gibi konular yer alıyor. Bu evrede de yeni bir dalga olmazsa üçüncü faza geçilecek ki bu da ülkelerarası uçuşların ve turizm faaliyetlerinin eklenmesi gibi kriz öncesi noktaya yaklaşma aşaması olacak.
Şimdilik hükümetlerin önünde bu içerikte bir normalleşme planı duruyor. Zaman takvimi de Mayıs ortası ile Eylül ortası gibi bir dönemi kapsıyor.
İlk iki çeyrekte küresel ekonomi ciddi oranda küçülecek. Ülkelerin içerden yada dışarıdan tedarik ettikleri girdilerde yüzde 30 civarında düşüş görülüyor. Büyümenin öncü göstergelerinden enerji tüketimi ve emisyon yayılım miktarlarında yüzde 50 oranında azalma söz konusu. Hatta AB ülkelerinde bu oran yüzde 60'a kadar yükseliyor.