Her fırsatta dile getirmeye gayret ediyorum, içinde bulunduğumuz ekonomik kriz ne küresel krizle ne de ülkelerin daha önce yerel boyutta yaşadıkları krizlerle benzeşiyor. Her ne kadar küresel ekonomi bu yıl yavaşlayacak olsa da bu ekonomik krizin nedeni sağlık tarafından gelen ve tüm insanları etkisi altına alan bir gelişme oldu. Bir de aynı anda ve aynı şiddette tüm ekonomileri etkisi altına aldı.
İşte bu yüzden ekonomik krizin ne zaman biteceği, ortaya çıkaracağı maddi bedelin boyutunun ne olacağı sorularının yanıtları halen verilemiyor. İşin kötüsü tüm ülkeler bir çıkmaza girdiler.
Sağlık gelişmelerine paralel ekonomik kararlar alsalar, yani belli sektörlerin -ki bunlar çoğunlukla hizmetin alt sektörleriüzerindeki kilitler devam etse ekonomik bedel daha da ağırlaşabilecek.
Hükümetlerin içinde bulunduğu ikilemi Birleşmiş Milletler, "Dünya Ekonomik Durum ve Beklentiler Raporu"nda çok güzel tanımlamış: "Hükümetler hayat kurtarmak ile ekonomileri kurtarmak arasında kaldılar." Bu arada BM pandeminin yaklaşık 8.5 trilyon dolar büyüklüğünde üretim kaybına neden olacağı görüşünde.
HİZMET SEKTÖRÜ ZORDA
Geçen hafta sektörlerin durumunu detaylı şekilde yansıtan bir dizi veri açıkladı TÜİK.
Beklediğimiz gibi veriler şaşırtmadı, Mart ayında belirgin bir durgunluk işaretleri geldi.
Ancak Mart verisini toplamda kurtaran sektörler de olmuş. Örneğin "Perakende Satış Endeksi" geçen ay yüzde 8.1 düzeyinde düşüş göstermiş. Gıda dışı sektörlerdeki satış kaybı yüzde 17.8'e kadar yükselirken gıda, içecekler ve tütün ürünleri bırakın gerilemeyi, yüzde 8.9 artmış. Mart ayında en büyük kayıp tekstilde yüzde 37.1 ile.
Bu sonuçlarla doğal olarak belli sektörlerin ciro kaybı da dikkat çekici boyuta ulaşmış. Toplamda geçen ayki ciro düşüşü yüzde 9'larda... Hizmet sektörünün birçok alanı pandemi yüzünden kapandığından ciro düşüşü yüzde 17.1 olmuş.
Özellikle en dikkat çeken alt sektör yüzde 33.8 ile konaklama ve yiyecek.
Sanayi Üretim Endeksi geçen ay toplamda yüzde 7.1 aşağı gelmiş. Dayanıklı tüketim malları üretimi yüzde 11.8 gerilerken ara mal üretimlerindeki daralma yüzde 3.5 seviyesinde kalmış. Ekonomiye katma değer sağlayan yüksek teknolojili ürünlerin üretimi yüzde 16.5 düşmüş. Firmaların yatırım davranışlarının göstergesi olan sermaye malları üretimi de yüzde 14.5 azalmış.
İYİ HABER ALMAMIZ ŞART
Amerika'da perakende satışlar Mart ayında yüzde 16.4 oranında aşağı gelmiş.
Aynı şekilde Euro Bölgesi'ndeki satış düşüşleri de yüzde 11.6'lara ulaşmış.
Fransa, İspanya ve İtalya ortalamanın oldukça üzerine çıkmışlar. Sektörel daralma kompozisyonları Türkiye'den farklı değil. Giyim ve hizmetin birçok alt sektöründe daralma kendini daha da hissettirmiş. Buna karşın gıda, kimya, bileşim ve telekomünikasyon alanları kendini kurtarabilmiş. Ne yazık ki birçok ülkede istihdamın neredeyse yarısını hizmet sektörü karşılıyor. Bu yüzden de ekonomilerin genel daralmalarına nazaran işsizlik oranları daha hızlı yükseliyor.
Pandemi nedeniyle işini kaybeden sayısı Amerika'da 36 milyona çıktı.
Umarız sağlık tarafından ilaç ve aşı ile ilgili iyi haberler gelir. Aksi takdirde bu iş uzadıkça zor durumda olan sektörlerin yeniden faaliyete geçirilmesi planları uzayabilir.
Ya da ilk gevşemenin olumsuz sonuçları sonrasından yeniden kilit vurulabilir. İşte o zaman ekonomik fatura ağırlaşacağı gibi küresel ekonominin toparlanma formu V değil ancak U şekilde olabilir.