Geçmişte meslek lisesinde staj yapan yüz binlerce vatandaşımız var. Bu arkadaşlarımızın bir kısmı uzun yıllardır çalışma hayatının içinde. Dolayısıyla emeklilik yaşları yaklaşıyor. Fakat ilk sigorta oldukları staj dönemindeki hizmetler emeklilik hesabından sayılmadığı için bu fırsatı kaçırıyorlar. Bu konuda çok fazla soru geliyor. Öncelikle belirtelim ki staj sırasında yatırılan primler tamamen sağlıkla ilgili olan kısa vadeli sigorta primleri, dolayısıyla emeklilik için gerekli olan primler değil. Ama bu çalışmalar özellikle kadınlar için boşa gitmiyor. Okurumuz Esra DELİBAŞ'ın sorusu şöyle:
* 10.06.1982 doğumluyum. Meslek lisesinde 14.09.1998'de staj yaptım. 2002'de sigortalı çalışmaya başladım. SGK sitesinde sigorta tarihim 1998 olarak görünüyor. 3.253 günüm var. Kaç günle emekli olurum? 3.600 günüm dolduğunda işten tazminat alıp ayrılabilir miyim?
- Esra Hanım önce kötü haberlerle başlayayım. Tarihlerde bazı şanssızlıklar yaşamışsınız. Çünkü 9 Eylül 1999 tarihinden sonra sigortalı olduğunuz için emeklilik şartlarınız bir anda 58 yaş ve 7 bin prim günü oluyor. Oysa 14.09.1998 tarihindeki çalışmalarınız staj değil, normal sigorta olsaydı 55 yaşında ve 5.975 prim günüyle emekli olacaktınız. Arada hem prim hem yaş farkı var. Fakat asıl sıkıntıyı 3.600 gün meselesinde yaşayacaksınız. Öncelikle 9 Eylül 1999 sonrası sigortalı olduğunuz için 3.600 günle emeklilik şansınız olmuyor. Dolayısıyla 15 yıl 3.600 gün yazısı alarak tazminat alma hakkınız da bulunmuyor. Fakat birkaç ihtimal daha bulunuyor. Bazen işyerleri stajyerlerin sigorta primlerini kısa vadeli değil uzun vadeli olarak yatırabiliyorlar. Bu yüzden 1998'den sonra prim günleriniz olup olmadığı çok önemli. SGK sitesinde ilk sigorta numarası aldığınız tarih olarak 1998 yazabilir. Ancak bu yıllar için prim ödeme gün sayısı ve kazanç görünmüyorsa işe giriş tarihiniz 2002 demektir. Bu ayrıntıya da bakmanızı öneriyorum. Yani hangi tarihte prim günü ve kazanç görünüyorsa o sizin ilk sigorta olduğunuz tarih kabul edilecek.
DOĞUMDA GEÇERLİ
Kadınlar için staj başlangıç tarihi doğum borçlanması açısından çok önemli. Çünkü biliyorsunuz ancak sigortalı olduktan sonraki doğumlar borçlanılabiliyor. Ancak doğum borçlanmasında ilk sigorta numarasını aldığınız tarih, yani staj tarihiniz de geçerli oluyor. Bu yüzden doğum borçlanmasında başlangıç tarihi 2002 değil 1998 olacak
BORÇLANMA TALEBİ
Sadece Esra Hanım değil yüz binlerce kişinin staj başlangıçları bulunuyor. Bu konuda talepler Ankara'ya ulaşmış durumda. Bu yılların başlangıç sayılması mümkün görünmüyor. Çünkü dediğimiz gibi kazanç ve prim yok. Ama bu süreleri isteyenler borçlanarak başlangıç tarihlerini, dolayısıyla emekliliklerini geri çekebilir. Bekleyip görelim.
İŞSİZ YETİME İKİNCİ KEZ MAAŞ
* Babam 1997 yılında vefat etti. 18 yaşımda ölüm aylığı bağlandı ve 2005 yılında SSK'lı çalışmaya başladım maaşım kesildi. İşsizlik maaşı alıyorum. Tekrar yetim maaşı alabilir miyim? Ne kadar sürede bağlanır? Pelin MUTLU
Bildiğiniz gibi kız çocuklarına aylık bağlanabilmesi için; sigortalı olarak çalışmamaları ve herhangi bir yerden aylık almamaları gerekmektedir. Bunun tek istisnası babanızın emekli sandığı mensubu olması idi. Aylık kesildiğine göre böyle bir durum olmadığını anlıyoruz. İşsizlik maaşınız bittiğinde yeniden yetim aylığı alma hakkınız bulunuyor. Tabi bu kendiliğinden olmuyor tekrar müracaat etmeniz gerekir unutmayın. Şimdi elektronik sistemlerle işlemler kolaylaştı. Bu yüzden kısa sürede bağlanacaktır.
TAZMİNAT HEMEN ÖDENİR
*5 yıldır çalıştığım iş yerimden 'görülen lüzum üzerine' gerekçesi ile çıkartıldım. Kıdem tazminatım hesaplandı ve imzaladık. Ancak işyeri bu parayı bana taksitler halinde vermek istiyor. Böyle bir hakları var mı? Ben ne yapabilirim? Ali ELMAS
Kural olarak kıdem tazminatının iş sözleşmesinin bittiği gün nakit olarak ve tamamının ödenmesi gerekir. Yani örneğin bir markette çalışıyorsanız tazminatız karşılığında ürünler verilemez. Zamanında ödenmeyen tazminat için yasal faiz belirlenmiştir. Mahkemeler de tazminat davalarında davanın açıldığı günden itibaren faize hükmetmektedir. Bütün bunlar gösteriyor ki tazminat hemen ödenmelidir. Ancak işveren ile işçi bu konuda anlaşabilirler. Böylece taksitle ödeme imkanı var. Bunun yazılı bir sözleşme ile yapılması gerekmektedir. İşveren tek taraflı taksitle ödeme kararı veremez. Eğer tazminatınızı zamanında ödemezlerse önce noterden bir ihtar çekip iş mahkemesine dava açabilir ve alacağınızı faiziyle talep edebilirsiniz.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?
* 21.12.1984 yılında sigortalı oldum. 11.04.1964 doğumluyum. Aralıklarla çalıştım. 3.700 primim var. Şu an çalışıyorum. Ne zaman emekli olurum. Halil DELİCE
25 yıl 48 yaş ve 5.225 prim günü şartlarınız var. Yıl ve yaş şartlarını tamamlamışsınız. Priminiz eksik. Çalışarak priminizi tamamlayın. Askerlik borçlanması da size prim kazandırır. 3.600 günden emeklilik için ise yaş şartı 60...
* 05.05.1969 doğumluyum. 01.01.1993 tarihinde işe girdim. Daha öncesinde askerlik yaptım. 6 binden fazla primim var. Ne zaman emekli olabilirim? Kaan ASLAN
25 yıl 54 yaş ve 5.675 prim günü şartlarınız var. Priminiz tamam yılınız 2018'de dolacak. 2 aylık askerlik borçlanmasıyla yaş şartınızı 53'e düşürür ve 05.05.2022'de emekli olursunuz.