Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) her ay yaptığı Tüketici Güven Endeksi'ne göre tüketiciler ekonominin genel görünümünün iyi olduğunu düşünüyor. Ağustos'ta 87.35 olan endeks, yüzde 3.50 artış ile Eylül'de 90.41 seviyesine yükselmiş. Geçen yıl Kasım'da 78.38 puan ile dip yapan endeks, bu yılın Haziran ayına kadar soluksuz artmış, 2 ay kısmi düşüş sonrası Eylül'de yeniden yukarı yönlü harekete başlamış.
Aslında endeksin 100'ün üzerinde olması gerekiyor. Çünkü, endeksin metodolojisine göre tüketicilerin ekonomiye güvenmemeleri durumunda endeks 100'ün altında, güvendiklerinde ise 100'ün üzerinde oluyor. Endeksin alt başlıklarındaki sorulara yaklaşık 8 bin katılımcı genelde iyimser yanıtlar vermiş. Önümüzdeki 6 aylık dönemde ekonomik görünümün daha da düzeleceğini bekliyor katılımcılar. Önceki aylarda sadece yüzde 1-2 dolayında sıçrama yapan "Genel Ekonomik Durum Endeksi" Eylül'de yüzde 7 pozitif değişmiş. Tüketiciler, ekonomiye bu kadar iyimser bakmalarına rağmen, mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı almak için fazla uygun olmadığını düşünüyor. Ancak, "Gelecek 6 ayda dayanıklı tüketim malı almayı düşünür müsünüz" sorusuna ise çoğunlukla "evet" diyorlar.
Bu gelişmeleri TÜİK'in yayımladığı "Sanayi Ciro Endeksi'nden de izleyebiliyoruz. Endekse göre, dayanıklı tüketim malı üretimindeki aylık değişim oranı yüzde 3.5 olmuş. Dayanıksız tüketim malları üretim artışı da yüzde 5.2'ye ulaşmış. Tabii, endeksde en fazla göze çarpan veri, aramal üretiminin düşmesi. Üreticiler kurlar yüzünden ucuzlayan ithal aramalları, pahalı kalan yerli aramallara tercih ediyor.
Tüketici Güven Endeksi'nde tüketicilerin istihdamla ilgili beklentileri de pozitif. Ankete katılanlar gelecek 6 ayda iş bulma olanaklarının yükseleceği öngörüsü yapıyor. Ağustos'da, iş bulma olanakları endeksi 84.15 iken, Eylül'de 87.76'ya çıkmış. Yani yüzde 4.3 iyimserleşmiş tüketiciler istihdam konusunda.
Orta Vadeli Program'a göre bu yıl yüzde 6.8, gelecek yıl yüzde 4.5 büyüyeceğiz. İşsizlik rakamları da az büyümemiz nedeniyle biraz bozulacak. Bu açıdan endeksi değerlendirirsek iş bulma olanakları ile ilgili ortaya çıkan sonucun çok sağlıklı olmadığını söyleyebiliriz.
Katılımcıların açıklanan işsizlik verilerinden etkilendikleri, bu yüzden ileriye yönelik istihdam konusunda iyimser oldukları görülüyor. TÜİK, geçen hafta işgücü rakamlarını açıklamıştı. Geçen yıl yüzde 12.6 olan işsizlik oranı Eylül'de yüzde 10.6'ya düşmüştü. Son istihdam verilerinden hem tarım dışı işsizlik hem de genç nüfus işsizlik rakamlarında düzelme olduğu görülüyor.
Ardı ardına gelen temel ekonomik veriler ekonomideki belirgin düzelmenin sinyallerini veriyor. Ancak, önemli olan bu düzelmenin sürdürülebilirliği... Tabii sürdürülebilirliğini sorgulamak için düzelmelerin içinin ne kadar dolu olduğuna bakmak gerek. Çünkü, medyanın da önemli katkılarıyla, iktisadi veriler detaylarına bakılmaksızın matematiksel değeri ya da değişim oranları ön plana çıkarılarak değerlendirildiği için tüketicileri yanıltabiliyor. Bu açıdan Merkez Bankası olumlu gelişmelere rağmen rakamların satır aralarını da okuduğu için temkinli olmayı tercih ediyor. Örneğin, son faiz kararı ile ilgili yaptığı açıklamada, imalat sanayinde kapasite kullanım oranlarının kriz öncesi döneme ulaşmasının zaman alacağının ve işsizliğin halen yüksek olduğunun altını çiziyor.
Hafta sonu bir mali kurum çalışanlarının eğitiminde, iktisadi analiz yaparken satır aralarına değindiğim için birkaç kişinin "Haksızlık yaptığım" eleştirisine maruz kaldım. Gerekçeleri de medyada bu yönlü yazılmadığıydı. ABD ve AB ekonomilerinin geleceklerinin ne olacağı belli olmayan, bu yüzden merkez bankalarının diğer ülkeleri de tehlikeye atacak para politikaları uyguladığı bir süreçte, iktisadi verileri daha gerçekçi ve sorumluluk duygusuyla yorumlamamız gerektiğini düşünüyorum.
Güzel bir söz ile bitireyim yazımı... İyimserler bardağın dolu tarafını, kötümseler boş tarafını ön plana çıkarırlarmış.
Rasyoneller ise bu bardak olması gerekenden iki kat büyük derlermiş.
