CAHİT SÖNMEZ

Son iki yazımda ballandıra ballandıra halka kapalı şirketlerin uygun zemini değerlendirmeleri ve bu bağlamda halka açılmalarının faydalı olacağını anlatmaya çalıştım. Gerçekten, firmanın borçlanarak finansman yaratmasının yanı sıra belli bir faiz geri ödemesi taahhüdünde bulunmadan, banka kredileri gibi, karşılık ipotek benzeri maliyetler üstlenmeden de finansman yaratma kanalı halka açılma ve hisse senedi ihraç etmesi. Ancak, madalyonun diğer yüzünü de unutmayalım...
Ne var derseniz madalyonun diğer yüzünde?
Halka açılmada ve hisse senetlerinin ihracında, tabii sonraki süreçte de firmanın önüne gelen bir fatura var.
Faturada yer alan kalemleri şöyle sıralayalım...
* Beş temel maddenin ilk sırasında, halka arzda aracılılık yapacak aracı kuruma ya da kurumlara aracılık komisyonu geliyor. Aracılık hizmetinin türüne, en önemlisi ihraç tutarına göre, tabii aracı kurumun inisiyatifine göre rakam değişebiliyor. Kabaca, danışmanlık hizmetlerinden, talep toplanması ve satışı 100 bin TL'den başlayıp yukarılara doğru gidebiliyor.

KOTASYON ÜCRETİ

"Maliyetler fazla görünse de halka açılmanın faydaları kesinlikle daha ağır basıyor.

* Sermaye Piyasası Kurulu, ihraç edilecek hisse senetlerini kayda aldığı için komisyonunu talep ediyor doğal olarak. Komisyon oranı ise hisse senetlerinin nominal tutarının binde 2'si kadar. Yani, hisse senedi satış fiyatı değil, üzerinde yazan değer üzerinden ödeniyor komisyon. Örneğin, şirket nominal değeri 1 TL'den toplam bin TL değerindeki hisse senedini ihraç ediyor ve bunları lotu 5 TL'den satım 5 bin TL finansman yaratıyorsa, SPK'ya ödeyeceği komisyon miktarı 2 TL olacak.
* Birincil piyasada satıştan sonra şirket hisse senetleri İMKB'de işlem göreceğinden, maliyetler zincirine İMKB de katılıyor. Borsa, SPK'ya göre biraz daha insaflı oran talep ediyor. Eğer, şirket kotasyon koşullarını yerine getirir ve hisse senetleri "Ulusal Pazarda" işlem görmeye hak kazanırsa, ödemek zorunda olacağı komisyon oranı binde 1 düzeyinde oluyor. Aynı şekilde, kotasyon koşullarını karşılayamaz ve hisse senetleri ancak "İkinci Ulusal Pazarda" işlem görürse, İMKB'nin alacağı komisyon tutarı değişmiyor. Ancak, bu iki pazar yerine diğer pazarlardan birinde olursa o zaman oran yarı yarıya düşüyor. Diğer yazılarımda özellikle vurgulamıştım, yeri gelmişken bir kez daha değinmemizde fayda var; bir şirket halka açılırken İMKB'ye de eş zamanlı başvuru yapıp "Ulusal Pazar"a dahil olmaya çalışmalıdır. Çünkü, tasarruf sahipleri aldıkları hisse senedinin derinliğine ve hızlı bir şekilde fazla kayba uğramadan satılabilme özelliğine bakarlar, getiri ve risklerin yanı sıra. Dolayısıyla, bu koşulları da söz konusu pazar karşılıyor.

SIRADA MKK DA VAR!
* 2005 yılından bu yana hisse senetleri kaydileştirildiği için, saklama işini Merkezi Kayıt Kuruluşu yapıyor. Bu yüzden, MKK, halka açılan şirketlerden çıkarılmış sermayelerini baz alarak belli bir komisyon tahsil ediyor. Aslında, MKK'ya üyelik giriş aidatı desek daha doğru olur. Tutar büyük değil, çıkarılmış sermayenin binde 1'i kadar. Alt ve üst sınırlar da belirlenmiş durumda MKK tarafından. Alınacak komisyon 1.200 TL'nin altında, 50 bin TL'nin de üstünde olamıyor.
* Ne yazık ki bitmedi, bir kalem daha var; geriye doğru mali tabloların denetimini yapan "bağımsız denetim kuruluşları" verdikleri hizmet karşılığı anlaşmaya göre bir ücret alıyor. Talep toplama öncesinde tasarruf sahiplerine, gerek yerli gerekse yabancı tanıtımlar yapılıyor. Bunu da ekleyelim. Son olarak reklam giderleri.
Madalyonun maliyet yüzü biraz fazla oldu galiba. Öyle sıralamışım ki, şirketini halka açmaya hazırlanan ortaklar kendilerini bakkal kasap ve manav önünden geçen veresiye defterindeki borçları nasıl ödeyeceği kaygısı taşıyan ücretliler gibi hissedecek. Gözünüz kesinlikle korkmasın, uzun dönemde faydalarının katbe kat ağır geldiğini göreceksiniz.
Sözün özü, gelişmiş ülke merkez bankaları, başta FED, yeni bir rota değişikliği yapana kadar borsalar ağır ağır yol alacak. Eğer temel parametrelerinde düzelme olursa, bedava para döneminin sonuna geliriz ki, işte o zaman iklim değişir.