CAHİT SÖNMEZ

2001 krizinden bu yana ekonomide alınan yolda yapısal reformlar bir türlü tam anlamıyla devreye giremedi. Geçen yıl yasalaşan "Teşvik Kanunu" üretimde dışa bağımlılığın azaltılmasından, ihracatın motive edilmesine, Ar-Ge ve innovasyona destek vermesinden üretimde verimliliğin artışına kadar geniş alanda katkı yapacak içeriğe sahip. Ancak, cari açığın çözümü için gerekli olan enerji konusundaki yapısal reformlar, kamu kesiminde işgücü etkinliğini sağlayacak yapısal reformlar ya da mali performansı her koşul altında koruyacak mali reform henüz gerçekleştirilmiş değil.
Geçen yılın son günlerinde Maliye Bakanlığı'ndan 2013 yılında kapsamlı mali reformların, özellikle vergi konusunda, yapılacağının önemli işaretleri geldi. Gelir düzeyi belli bir seviyenin üzerinde olanları çok da mutlu etmeyecek yeni önlemler alınacak yeni yılda. Henüz olgunlaşmamış çalışmalara ve Bakan Şimşek'in yaptığı açıklamalara göre konuya değinelim...
Her fırsatta vurgulamaya çalıştığım vergi konusunda kronikleşmiş bir sorunumuz var; kayıt dışı ekonominin makul düzeyin oldukça üzerinde olması ve etkin vergi denetiminin yapılamaması yüzünden vergi gelirlerinin neredeyse yüzde 70'i "tüketim" üzerinden alınan vergilerden elde ediliyor. Şirketlerin yıllık karlarından alınan Kurumlar Vergisi ile bireylerin yıllık gelirlerinden alınan Gelir Vergisi toplam vergi gelirlerinin sadece yüzde 30'unu oluşturuyor.

RANTI ENGELLEME

Vergi gelirlerinin artırılması hayati önem taşıyor. Ancak, kaş yaparken göz çıkarmamak gerekiyor.

Rant olarak tanımladığımız faiz ve kira gelirleri, aynı zamanda temettüler havuzda toplanacak. Vergilendirilmiş bu gelirler toplamı eğer 75 bin TL'ye ulaşır ya da aşarsa "Gelir Vergisi beyannamesi" verilecek ek vergi ödemek için. Kesin olmamakla beraber 75 bini aşan halihazırda vergilendirilmiş gelirin aşan kısmı yüzde 35 vergiye bir kez daha tabi tutulacak. Bankadaki mevduat hesaplarından ve kiradaki gayrimenkullerden elde edilen gelirler yıllık 100 bin TL'ye ulaştığını varsayalım. Bu durumda 25 bin TL'nin yüzde 35'i yani 8.75 bin TL daha vergi ödeyecek. 75 bin TL'nin de yüzde 15'ini vermişti faiz geliri kapsamında. Yani 11 bin 250 TL. Toplarsak 20 bin TL yapıyor. Bir yerde yüzde 20 gibi bir gelir vergisi söz konusu olacak.
Ne zaman ve hangi oranlarda uygulanacağını bilmediğimiz bu değişiklik gerçekten reform niteliğinde. Doğrudan vergi gelirlerini yükseltmesi, rant ekonomisini azaltması açısından önemli rol oynayabilir. Ancak, mali sistem içindeki kaynakların kaplama alanı dışına kaçma olasılığı da yüksek görünüyor. Daha açık ifade ile sınırlara ulaşan gelir sahibi Türkiye'deki bankadan alıp yurtdışına taşıyabilir parasını. Tabii, 32 Sayılı Karar çerçevesinde. Tasarrufların yetersizliğinden şikayet ettiğimiz bir dönemde maliyeden bu tür zorlayıcı önlemlerin gelmesi gerçekten ilginç. Maliyenin bu önemli konuyu dikkatinden kaçıracağını sanmıyorum. Bazı önlemlerde beraberinde gelebilir.

VADEYE GÖRE VERGİ
Konu açılmışken mevduat hesaplarının vergilendirilmesiyle ilgili maliyenin hayata geçirdiği bir uygulamanın altını çizelim. Merkez Bankası, mevduat hesaplarının uzun vadeye yayılması için zorunlu karşılık oranlarını vadeye göre kademeli olarak düşürüyor, böylece uzun vadeli hesapları teşvik ediyor birkaç yıldır. Şimdi maliye buna destek olarak, 6 aya kadar vadeli hesaplardan elde edilen faiz gelirine yüzde 15, 6 ay 1 yıl arası hesaplardan yüzde 12 ve 1 yıldan uzunlardan yüzde 10 gelir vergisi stopajı kesecek.
Eski Maliye bakanlarından Zekeriya Temizel döneminde de teşebbüs edilen ve şiddetle reddedilen "nereden buldun" konusu yine göz ardı ediliyor. Amerika ve Avrupa ülkelerinde uygulanan gelirin kaynağının kanıtı Türkiye'de nedense rahatsızlık veriyor. Hassas konulara fazla girmeyelim.
Maliye radikal kararlarla yapısal reform sürecini başlatıyor. Umarız, dozajı ve zamanlamayı iyi ayarlar.