Son günlerde piyasalarda yaşanan paniği ABD Merkez Bankası Başkanı Bernanke böyle tanımlıyor; "klasik finansal panik krizi" yaşanıyor. Geçen haftanın son iş gününde Jacques Polack konferansında yaptığı konuşmada Bernanke'nin yüzünde "bu kadar da abartılmaz ki" ifadesi açıkça görülebiliyordu. Gerçekten piyasa aktörleri kurtları geçtiler... Tamam puslu havayı seviyorsunuz ama yarattığınız sürü psikolojisi ile piyasalarla bu kadar da oynanmaz ki...
FED Başkanı Bernanke "Eylül ayında çıkışa başlayabiliriz" dedi, piyasalar ters yüz oldu. Eylül ayı geldi... "Madem çıkmamızı istemiyorsunuz, biz de çıkmayız" dedi. Yine piyasalar allak bullak oldu. Artık ne yapacağını şaşıran FED açıklama yaparak beklenti yönetme yöntemini tercih etti. Oysa, zaman takvimi vermeden başlattığı "üçüncü parasal genişlemeden" çıkış için uygulayacağı stratejiye yönelik zaman takvimi verebilirdi bu kabustan piyasa aktörlerini kurtarmak için. Bir nebze havadaki pusu dağıtsaydı uyanık para sihirbazları da bu uygun iklimden daha fazla yararlanamazlardı.
1907 KRİZİNDEN ÖRNEK!
Bernanke konuşmasına çok gerilere giderek başladı. 1907 yılında yaşanmış ve son krizi oldukça andıran bir örnek hatırlattı. 1907 yılında ABD piyasalarını sarsmış olan öykü şöyle...
Durgunluğun ekonomi üzerinde hakim olduğu 1907'nin ortalarında hasat ve kaldırılan hasatın nakliyesi için kredi taleplerinde belirgin bir yükseliş gerçekleşiyor. Kredi talebinin artması paranın sıkılaştırılmasına neden olunca diğer taraftan bankaların ve yatırım bankaları gibi finans kurumlarının likidite ihtiyaçları doğuyor. Bu kargaşa ortamında panikleyen piyasa aktörleri sahip oldukları United Copper Company hisse senetlerini spekülatif ataklarla satmaya başlıyor. Doğal olarak panik ile yapılan spekülatif işlemler piyasa dengelerini daha da bozuyor. Spekülatif hareketlerde New York'daki finansal kurumlarla güçlü bağlantıları olan F. Morse ve A. Heince'nin parmağının olduğu anlaşılıyor. Her neyse, paniğin piyasalar üzerinde tamamen egemen olması sonrası, aktörleri yatıştırmak amacıyla takasbank yükümlülüklerin karşılanacağı ve temerrüt durumunda koşulsuz destek vereceğini açıklayınca, bankalardan kaçışlar frenleniyor. Ancak, banka dışı finans kurumları, yatırım ortaklıkları gibi, takasbank üyesi olmadıkları ve güçlü düzenlemeleri olmadığı için likidite ihtiyaçları karşılanamadığından uçurumun kenarından uzaklaşamadılar.
KOLEKTİF ADIMLAR
O tarihte henüz FED olmadığından (1913'de kuruldu) bu kurumların likidite ihtiyacını New York'un finansörleri ve JP Morgan verdi bir süreliğine. Yeterli olmayınca aktiflerindeki varlıkları satmaya başladılar. Bernanke'nin konuşmasında panik satışları "fire sale" benzettiğini de not olarak düşeyim. Uzatmayayım, nihayetinde Morgan ve diğer New York'un güçlü finansörleri takasbankı fonladılar likidite sorununu aşmak için. Bir nevi FED'in yerine, olmadığı için, aksiyonlarını almış oldu ve 1908'lerin ortalarında sular duruldu.
Bernanke bu örnekle son krizi bağdaştırarak likidite enjeksiyonunu savundu ve 2009'da bankaların yeniden istikrara kavuşturulduğunu vurguladı. Bir de yapılan bazı yapısal reformlarla ve esnek kur rejimi ile faiz oynaklığının azaltılmış olmasının da pozitif ayrışma olduğunun altını çizdi. Özetle, Bernanke paniğin krizleri tetiklediğini, spekülatif ataklarla piyasaların daha da bozulduğunun her krizde değişmeyen bir kural olduğunu mesaj niteliğinde vermek istedi.
Haklısın Bernanke panik iyi değil ama belirsizliği yaratan ve para sihirbazlarına uygun zemini oluşturan FED'in kararsızlığı olmadı mı? 22 Mayıs'ta toplantı sonrası "Eylül'de çıkışa başlayabiliriz" açıklamasının ardından FED gerçekten başlasaydı çıkışa panik azalmaz mıydı?
