Merkez Bankası tarafından iki ay gecikmeli olarak açıklanan cari açık her ne kadar geçen yılın eş dönemine göre düşük gelse de bu yıl içinde yukarı yönlü harekete geçmiş görünüyor. Zaten geçen yılın ikinci yarısı itibariyle cari açıktaki gerilemede petrol fiyatlarının öngörülmedik düşüşü önemli rol oynamıştı.
Öncelikle verileri değinelim... Ardından ödemeler dengesinin verdiği mesajları okumaya çalışalım...
Cari işlemler ödemeler dengesinin ilk ana kalemi... Üç alt kalemden oluşuyor; dış ticaret, hizmet ve transferler... Yine de cari işlemleri belirleyen dış ticaret dengesi oluyor. Çin, Almanya gibi doğrudan ihracatçı ülkeler ya da doğal kaynaklar açısından zengin olan ülkelerin ihracatları ithalatlarının oldukça üzerinde olduğundan cari işlemleri genellikle fazla veriyor. Türkiye ise her üretim alanında temel girdi konumundaki petrol ve doğal kaynaklara yeterince sahip olmadığı için cari işlemleri açık veriyor. Bu doğal kabul edebileceğimiz bir sonuç... Ancak yapısal reformların bir türlü tamamlanamaması, teşvik politikasının yeterince uygulanamaması gibi sonuçlar yüzünden üretimde dışa bağımlılığın yüksek olması da dış ticarette dolayısıyla cari işlemlerde açık vermemize neden oluyor.
NEDEN DÜŞTÜ
NEDEN DÜŞTÜ
Geçen yılın ilk iki ayında toplam ihracat 27,2 milyar dolar iken bu yılın aynı döneminde 26,4 milyar dolara gerilemiş. Şu nedenlerle açıklayabiliriz düşüşü; birincisi kötü hava koşullarına bağlı olarak üretimde ve lojistiğinde ortaya çıkan kayıp... İşlenmemiş ve işlenmiş gıda ihracatı azalınca ne yazık ki dış ticaret açığı da beraberinde yükseliyor. ikincisi ise Euro dolar paritesinin Euro aleyhine seyretmesi... İhracattın neredeyse yarısı Euro Bölgesi ülkelerine yapıldığı için Euro geliri elde ediyoruz. Buna karşın ithalata dolar ödüyoruz. Sonuçta doların yükselmesi dış ticaret değerine olumsuz yansıyor. Kurdan dolayı ithal girdilerin pahalılaşması ihracat birim fiyatları üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturuyor.
Diğer nedenlere gelirsek... Ocak ve Şubat ayı ihracat rakamları ilginç bir gelişmeyi de yansıtıyor. Almanya ve İtalya gibi Euro Bölgesi ülkeleri Türkiye'den yaptıkları ithalatlarını yüzde 10'un üzerinde bir oranda aşağı çekmişler. Hem de durgunluktan çıkmaya başladığı son aylarda... Son olarak... Geçen yıl ihracatın söz konusu dönemde bu yılın ilk iki ayına nazaran yüksek olmasını yüzde 70 civarında artan altın ihracatı ile açıklıyoruz.
PETROLE BAĞLI
PETROLE BAĞLI
Hizmet ve transferlerden gelen yarım milyar dolara yakın olumlu katkı cari açığın 5,2 milyar dolarda kalmasını sağladı Şubat sonu itibariyle... Bu cari açığı yıllıklaştırdığımızda 2015 yılı sonunda 42 milyar 822 milyon dolar cari açığa ulaşacağımızı görüyoruz. Milli gelire oranladığımızda yüzde 5'ler sınırında kalıyor ki bu da kritik sınır... Yeri gelmişken şu eklemeyi yapalım. Petrol varil fiyatlarında meydana gelecek her 10 dolarlık değişim cari açığın milli gelire oranını 0,5 puan etkileyecek. İran ile Batı'nın buzları eritmesi petrol fiyatlarına pozitif yansıyabilirse cari açık beklentilerin altında gelebilir bu yılın sonunda... Tabii madalyonun diğer yüzünü de görebiliriz.
Net hata ve noksan kalemi ile tamamlayalım... Sadece bir ayda 4 milyar 17 milyon dolar gelmiş ihracat, yabancı sermaye, hizmet ve turizm dışı...