Dolar alıp başını gidince Merkez Bankası zayıf araçlarla kurların dizginleyemeyeceğini anladı ve hızlı bir şekilde daha etkili araçlarını bir bir devreye sokmaya başladı. 300 puanlık geç likidite faiz oranını artırması, rezerv opsiyon katsayısında revizyon, TL uzlaşmalı vadeli döviz satım miktarını yükseltmesi ve reeskont kredilerinde kurun sabitlenmesi adımlarından sonra etkili bir adım daha geldi Merkez Bankası'ndan; politika sadeleşmesi...
Nedir sadeleşme? Etkisi neler olabilir?
Soruların yanıtlarından önce para politikalarının genel çerçevesine değinelim.
FAİZ KORİDORU NEDİR?
Merkez Bankası uyguladığı "doğrudan enflasyon hedeflemesi rejimi" gereği faiz koridoru aracını kullanıyor.
Faiz koridorunun alt bandını borç alma faiz oranı, üst bandını ise borç verme faiz oranı oluşturuyor. Likidite ihtiyacı olan bankalar bu ihtiyaçları için Merkez Bankasına borç verme faiz oranı ödüyorlar.
Buna karşın likidite fazlası olan bankalar bu fazlalıklarını Merkez Bankasına verdiklerinde borç alma faiz oranı elde ediyorlar. Bir haftalık repo şeklinde yaptığı bu işlemde geçerli olan faiz oranına aynı zamanda "politika faiz oranı" diyoruz. Faiz koridorunun yukarı doğru çekilmesi yani hem borç alma ve hem de borç verme faiz oranlarının yükselmesi ile Merkez Bankası sıkılaştırma yaparak bir taraftan kredi kanallarını daraltır enflasyon hedefi için diğer taraftan kur baskısını düşürmeye çalışır. Tersi durumda ise büyümeye katkı yapmak adına koridoru aşağı çekmeye çalışır. Kurların aşırı oynak olduğu süreçte ise faiz koridorunu genişletir, daha stabil olduğunda da daraltabilir faiz koridorunu.
Bunun yanı sıra Merkez Bankası bankaların likidite ihtiyaçlarını karşıladığı alternatif fonlama kanalı daha var; marjinal fonlama oranı... Bunun vadesi gecelik...
Sıkılaştırma yapmak istediğinde, diğer bir deyişle ağırlıklı ortalama fonlama oranını yükseltmek istediğinde likiditenin bir kısmını bu kanaldan sağlıyor. Üçüncü fonlama kanalı "geç likidite penceresi"...
Saat 16'dan sonra likidite talebi olanları "likiditenin son merci" sıfatıyla bu kanaldan fonluyor. Normalde olağan kullandığı bir fonlama kanalı değil.
ETKİLERİ NELER?
Gelelim sadeleşme adımına ve etkisine...
Merkez Bankası haftalık repo faizini politika faiz oranı olarak belirledi. Borç verme ve borç alma faiz oranı haftalık faizin oranına 150 puan eklenmesi ve çıkarılmasıyla oluşturulacak. Dolayısıyla faiz koridoru yüzde 16,5'in 1,5 puan üstü yüzde 18 ve altı 1,5 altı yüzde 15 seviyesi oldu. Önemli bir not düşelim; artı eksi 150 baz puanlık marj konduğundan Para Politikası Kurulu bu faizleri ayrıca ilan etmeyecek.
Gerçekten kur basıncını düşürme gücüne sahip bu adımların birincisi şu; Faiz koridoru daha üst banda taşındığından para politikası daha da sıkılaştırılmış oldu.
Böylece kur baskısı azalacak, yabancı sermaye için cazip getiri zemini oluşacak.
Bir yerde cari açık finansmanına da katkı yapacak. İkincisi sıkılaştırma sonucu fiyat istikrarına yönelik belirlediği hedeflerden uzaklaşan enflasyon orta vadeli öngörülere yakınsamaya başlayacak.
Üçüncü ve en önemlisi belki de, bu adımla Merkez Bankası'nın "bağlı elleri çözülmüş" oldu. Artık sağ kulağını göstermesi için sol elini kullanmayacak.
Sonuçta daha etkin ve bağımsız merkez bankası profili çizebilecek ve etkili beklenti yönetimi yapabilecek.