Kasım ayı enflasyon oranları duyuruldu.
Beklendiği gibi yüzde 2,88 düzeyinde gerçekleşmiş aylık enflasyon. Bir önceki yılın Kasım ayında bu oran yüzde 3,51 olduğu için de yıllık enflasyon yüzde 84,39'a gerilemiş oldu. Bu arada bir hatırlatma yapayım tam bir yıl önceki yıllık enflasyon yani 2021 Kasımdaki yıllık enflasyon oranı yüzde 21,31 idi.
Ekonomik veriler bir önceki eş dönem ile karşılaştırılarak yıllık bazdaki rakamlar elde ediliyor. Dolayısıyla karşılaştırılan veri çok yüksek ya da çok düşük ise veri biraz normalleşmeye başlıyor. Daha açık bir ifadeyle düşen veya yükselen rakamdan öte normalleşmeye çalışan bir veriden bahsediyoruz ekonomide ve buna baz etkisi diyoruz. Kasım ayında çok sınırlı ama özellikle Aralık ve Ocakta çok güçlü baz etkilerinin devreye girmesi ile enflasyonda gözle görülür düşüşe tanık olacağız. Düşüşün büyük kısmı baz etkisiyle gerçekleşecek bir sürece gireceğiz gelecek ay.
KÜRESEL DÜZEYDE DÜŞÜYOR
Zaten küresel düzeyde enflasyonlarda gerileme başlamıştı. Biz daha yeni sürece dahil oluyoruz. Örnek verdiğimiz ABD'de FED'in sıkı para politikaları sonucu enflasyon önce yüzde 8,2'ye sonra da yüzde 7,7'ye inmişti. Yıllardır iki haneli enflasyon yaşamamış Almanya'da da yüzde 10,4'den yüzde 10 düştü. Savaş içinde olan Rusya'da yüzde 13,7'den yüzde 12,6'ya gelmiş bir enflasyon var. 1990 ile 2000'li yıllarda hiper enflasyon yaşayan Latin Amerika ülkelerinde de benzer resme tanık oluyoruz. Örneğin Brezilya'da Haziran ayından bu yana aşağı yönlü patika izliyor enflasyon oranı. Haziranda yüzde 11,87 ile zirveden yüzde 6,47'ye kadar inmiş. Çünkü Brezilya ön alarak FED'den önce sıkılaştırmaya gitmenin meyvesini aldı. Son bir ekleme yapayım. Küresel enflasyon gerilerken aynı zamanda çekirdek ve gıda enflasyonu da aşağı geliyor. Tabi küresel ekonominin hız kesmesi ve buna bağlı olarak taleplerin aşağı gelmesi gerek enerji ve metal gerekse tarımsal emtiaların arz tarafından enflasyonlara yaptığı baskıyı azalttı.
Gelelim son açıklanan enflasyon verilerinin analizine...
HİSSEDİLEN FİYAT ARTIŞLARI
Yaklaşık bir buçuk yıl sonra enflasyon oranı yönünü aşağı çevirmiş oldu. Yukarıda da değindiğim gibi baz etkisiyle aşağı yönlü hareket önümüzdeki aylarda da devam edecek. Üstelik düşüş hızı Aralık ve Ocak aylarında daha da hissedilir olacak. Ancak ne yazık ki gıda enflasyonu henüz şiddetini koruyor. Kasım ayında gıda sepetindeki artış neredeyse aylık ortalamanın iki katı fazla olmuş. Geçen ay gıda artış oranı yüzde 5,75 düzeyine kadar çıkmış.
Aynı şekilde ulaşım grubu da ortalamanın epey üzerindeki seviyesini sürdürmüş.
Bu gruptaki bir aylık artış oranı yüzde 3,18.
Yıllık bazda gıda yüzde 102,55'e, ulaştırma ise yüzde 107,03'e kadar çıkıyor. Yüksek gelir grubu dışındaki diğer alt gelir gruplarının tüketim sepetinde bu iki alt grubun payının TÜİK'in belirlediği ortalama oranların üzerinde olduğunu dikkate aldığımızda enflasyonun daha da hissedilebilir olduğunu söyleyebiliriz.
Hani hava sıcaklıklarında da ölçülen ile hissedilen sıcaklıklar farklı olur ya işte enflasyonun hissedilmesi de gelir gruplarına göre değişiyor.
Bu arada maliyet enflasyonu da benzer şekilde düşüşe geçti. ÜFE-Yİ geçen ay yıllık bazda yüzde 157,69 zirvesinden yüzde 136,02'ye inmiş. Enflasyon oranı düşüyor.
Yani fiyatlar yine yükselecek ama daha az oranda artacak. Bundan sonra önemli olan düşüşün nereye kadar süreceği...
Umarız yüksek seviyelerde atalet oluşmaz.