Ülkemizde çalışma hayatında karşılaşılan en büyük problemlerden birisi daha önceki yazılarımda da belirttiğim gibi kayıt dışı istihdamdır. Kayıt dışı istihdamı, bir işyerinde istihdam edilmek ile birlikte, çalışmalarının gün veya ücret olarak Sosyal Güvenlik Kurumuna hiç bildirilmemesi ya da eksik bildirilmesi olarak tanımlayabiliriz.
Çalışan açısından bakıldığında bu kişilerin prim günleri Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmediği için emekli olma hakları olmamakta ya da kazançları düşük gösterildiği için emekli aylıkları düşük olmaktadır. Ayrıca gerek kendileri gerekse bakmakla yükümlü oldukları kişiler sağlık haklarından faydalanamamakta, kanuni olarak bir iş güvenceleri olmadığı için haksız yere işten çıkarılabilmekte ve ihbar ve kıdem tazminatlarını alamamaktadırlar. Kayıt dışı istihdamın tespiti halinde ise işveren, gerek devlet gerekse özel sektör tarafından sağlanan kredi avantajlarından yoksun kalmakta, devlet teşviklerinden yararlanamamakta, yüksek idari para cezalarına maruz kalabilmekte hatta teftiş incelemesi sonucu işyerinin kapatılması riski ile karşı karşıya kalabilmektedir.
Kayıt dışı işçi çalıştıran işverenler ayrıca; Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi gereken bildirge ve belgelerin süresinde verilmemiş olması, kurum denetmenleri ya da müfettişlerince yürütülen incelemeler neticesinde kayıt geçersizliği veya kayıt ibraz etmeme nedeniyle idari para cezası, işçinin iş kazası veya meslek hastalığına yakalanması halinde sağlık harcamalarının ya da kısa vade gelirlerinin işverene rücu edilmesi, işverenin bir yıl süreyle teşvikten yararlandırılmaması, bir yıl süresince yararlanılan asgari ücret desteğinin geri alınması, sigortasız çalıştırılan sürelere ait sigorta primlerinin gecikme zammı ve cezası ile birlikte tahsil edilmesi gibi cezalarla karşı karşıya kalmaktadır.
MALİYETİ BU YIL DAHA DA YÜKSELDİ
Ülkemizde işverenlerimizin büyük bir bölümü primlerin yüksek olduğunu bu nedenle işçi maliyetlerinin de oldukça yukarı çekildiğini belirterek şikayetçi olmakta ve bir kısmı da kayıt dışı işçi çalıştırma yoluna gitmektedir.
Bildiğiniz gibi, idari para cezalarının temel ölçütü asgari ücret olup 2020 yılı için brüt asgari ücret 2.943 TL olarak belirlenmiştir. Böylece bu yıl için hiçbir teşvik ve destekten yararlanmayan bir işverene bir işçinin yıllık prim maliyeti (1.103,62 x 12) 13.243,44 TL. olmuştur. Ancak primlerini düzenli ödeyen işverenlerimiz 5 puanlık prim teşvikinden faydalanmakta olup bu işverenlerimiz için bir işçinin bir yıllık maliyeti (956,48 x 12) 11.478,00 TL. dir. Bu işverenimizin hali hazırda uygulanmakta olan 18 istihdam teşvikinden birinden de ilave yararlanması halinde bir yıllık prim maliyeti %25 ila %100 arasında azalmaktadır.
Örneğin, 2020 yılının sonuna kadar yararlanılma hakkı olan 7143 sayılı Kanun teşvikinden faydalanan bir işverenimiz prim ve vergi ödemelerinden bu yıl sonuna kadar muaf olmaktadır.
Bu işverenimiz kayıt dışı çalıştırdığı işçinin, Sosyal Güvenlik Kurumu denetim elemanlarınca ya da mahkeme kararıyla tespit edilmesi halinde 5 puanlık prim indiriminden ve diğer istihdam teşviklerinden faydalanamayacak olup bir yıllık tespit için 13.243,44 TL prim ödemek zorunda kalacaktır. Ayrıca bu tutara 26 kat asgari ücret karşılığı idari para cezası da uygulanacak olup bu da 76.518 TL yapmaktadır.
Böylece kayıt dışı çalıştıran bir işçinin, işverene bir yıllık maliyet tutarı yaklaşık 10 kat artarak 89.761,00 TL + g.cezası ve g.zammı olmaktadır. Bu işveren ayrıca kayıtlı çalışanı için ödeyeceği prim maliyetlerini gider olarak gösteremeyeceğinden artan vergi yükü ile karşı karşıya kalabilmektedir. Bu tablo göstermektedir ki kayıt dışı işçi çalıştıran işverenler hem kendilerinin hem de işçilerin yarınlarından çalmaktadırlar.
Bu itibarla gerek işverenlerimizin gerekse çalışanların hak kayıplarına maruz kalmamaları adına Sosyal Güvenlik denetmenlerince işyerleri sık sık denetlenmekte Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılan ihbar ve şikayetler anında incelenmektedir. Gerçekleştirilen bu denetimler dışında ayrıca kayıtlı istihdamı artırmak amacı ile işverenlerimize SGK, İş-Kur ve KOSGEB aracılığıyla istihdam teşvikleri sunulmakta ve işverenlerimizin prim giderleri azaltılmaktadır.
Kayıt dışı işçi çalıştırmayın; hem kendiniz, hem çalışanınız hem de ülkemiz kazansın.
Sosyal güvence içinde kalın...