Onbir ilimizi yıkan deprem felaketi şüphesiz ekonomik anlamda da derin yarıklar açtı. Ülkemiz birlik beraberlik ruhu ile elbette bu yaraları saracak, gün dayanışma günüdür. Deprem bölgesinde esnafımızı ve fabrikalarımızı yeniden ayağa kaldırmak için hepimize görevler düşüyor. İşyerleri hasar alan esnafımıza geçici işyerleri gerekiyor. Tabii ki esnafın hammadde ve stoklarını geri koyabilmesi için nakdi desteğin sağlanması en temel ihtiyaç durumunda.
Devletimiz bu kapsamda "Hayata Dönüş Kredisi" adıyla depremden etkilenen esnaf ve sanatkarlara kredi desteği sağlayacak.
250 bin liraya kadar 12 ay ödemesiz, 60 ay vadeli, yarısını Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın ödeyeceği yüzde 7,5 faizli kredi sağlanacak. Bunun yanı sıra esnafın ticari hayatına yeniden tutunması, evine aş götürebilmesi, istihdam sağlanabilmesi için şüphesiz pazar desteği çok önemli.
Bazı e- ticaret siteleri, web sitelerinde 'Afet Bölgesinden Satıcı' logoları ile güzel bir uygulama başlattı. E-ticaretin gücü yadsınamaz, bu satıcılardan ürün satın alarak depremzede esnafa destek olabiliriz. Diğer taraftan büyük şirketlerin de deprem bölgesine yönelik ticari işbirliklerinin geliştirilmesi için çalışmalar yapılması gerekiyor.
EKONOMİK KAYIP 100 MİLYAR DOLAR
Deprem gerçekten çok büyük bir maddi kayıp da yaşattı. Veriler 100 milyar doların üzerinde ekonomik kayıp olduğunu gösteriyor.
Bu yarayı sarmak için A'dan Z'ye hepimizin daha çok çalışması, daha çok üretmesi gerekiyor. Bilinçle, sistemle, liyakatla, bilimle, el birliği ile ilerlemekten başka çaremiz yok. İsrafa, yolsuzluğa, ahlaksızlığa göz açtırmadan bu kadim şehirlerimizdeki vatandaşlarımıza sahip çıkmamız lazım.
İhya ve inşaat süreci ile büyük bir değişim başlıyor. Sektörün öncü kurumlarının hammadde temini konusunda duyarlılığı önemli. TOBB bünyesinde inşaat malzemeleri üreten Çimento, Demir-Demir Dışı Metaller, İklimlendirme, Kimya, Madencilik, Seramik ve Toprak Sanayi Ürünleri üreten yedi sektör meclisi bu kapsamda bir duyuru yaptı. Açıklamalarında, deprem bölgesine yapılacak konutlarda kullanılacak inşaat malzemeleri için fiyat sabitleme taahhüdü verdiler. Hammadde ve girdi maliyetlerinde deprem bölgesine yönelik fiyat sabitlemesine gidiyorlar. Kendi kontrolleri haricinde, girdi maliyetlerinde artış olmadığı sürece depremden etkilenen 11 ilde ürün fiyatlarında herhangi bir artışa gitmeyeceklerini vurguladılar. Bu önemli bir gelişme. Çünkü ülkemizde son iki yıldır inşaat maliyetlerinde ciddi bir artış var. 2022'de inşaat maliyetleri yüzde 107 artmış durumda.
SERBEST PİYASA MI AHLAKSIZLIK MI?
Bu artışa enflasyon, dövizdeki yükseliş gibi verilerin neden olduğu düşünülse de asıl büyük sebep serbest piyasa ekonomisi adı altında ticaret ahlaksızlığı yapılmasıdır. Bu yüzden inşaatta kullanılan hammaddelerle ilgili ticaretin devlet kontrolünde yürütülmesi ve bu çerçevede yasal düzenleme yapılması yerinde olacaktır. Çünkü ülkemizin neredeyse tamamının fay hatlarında olması ve milyonlarca binanın yenilenmesi gerektiğinden inşaat sektöründe ciddi düzenlemeler yapılmasını gerekli kılmaktadır. İlaveten Türkiye, dünyada konut fiyatlarının en fazla arttığı ülkelerin başında gelmektedir. Merkez Bankası verilerine göre, konut fiyat endeksi 2021 nisan ayına göre 2022 nisanda yüzde 127 yükselmiş. Bu gerçekten korkunç bir orandır.
Öte yandan inşaatlarda "beton" malzemesinin ele alınması önerilmektedir. Pek çok uzman betonun maliyeti, çevreye verdiği zarar, dayanıklılık analizleri gibi faktörler kıyaslandığında betonun yerine çelik, ahşap, yani yeşil yapı malzemelerine ve teknolojik malzemelere yönelmenin gerekliliğine dikkat çekmektedir.
Ayrıca betonun asbest tehlikesi çok yüksektir.
İlgililer, betonun kalitesi kadar inşaatlardaki uygulama tekniklerinin de bir standarda bağlanması gerektiğini vurguluyor. Deprem ülkemize maddi manevi çok ciddi zararlar verdi.
Bundan sonra deprem risklerinden korunmak için inovatif, yasal, çevreci düzenlemeler ile değişim ve kentsel dönüşüme ihtiyaç var.