Hayır. Viral bir salgının pandemi olarak tanımlanması için en azından 3 kriterden sözedilir ve bunlar 1)yeni bir virüs 2) insandan insana kolay ve sürekli bir şekilde bulaşması 3) çok sayıda ülkeyi etkilemesidir.
Pandemi sonrası genel olarak ülkeler salgını kontrol altına almak için üç aşamadan oluşan bir eylem planını devreye sokarlar.
Sınırlama(containment), geciktirme (delay) ve hafifletme (mitigation). Sınırlamada hastalar karantinada tutulur, yurt içi ziyaretçi yasağı konur. Amaç, hastalığın ülke sınırlarında yayılmasınını önlemektir. Geçiktirmede ise ülke içi yayılımı ötelemek için okullar tatil edilir ya da etkinlikler yasaklanır. Hafifletmede ise hastalara odaklanılır ve gerekli tedaviler için ek önlemler anılır, yeni hastaneler açılır vs.
Bu tedbirler kuşkusuz ülkelerin sağlık alt yapıları ve hastalık yoğunluğuna, sosyoekonomik kapasitesi parelelinde değişiklikler arz eder. Ülkeler, mevcut kaynakları kapsamında kendi ulusal stratejilerini hazırlarlar ve küresel yanıt koordinayonuna katılırlar .SARSCoV- 2 pandemisinde, Çin 'hafifletme', İtalya ise 'geçiktirme' tarzında ilk reaksiyonları göstermişlerdir. Hepsinde ortak hedef, bir yandan bilim insanlarına yeterli tedavi ve aşı çalışmaları için zaman kazandırırken sosyolojik düzlemde de toplumsal düzenin korunmasıdır.
İNCELEME AŞAMASINDA
Nitekim insanlık tarihi de 14.yy. daki veba salgınından 2010 yılındaki H1N1 kuş gribi pandemisine kadar birçok salgının tarihidir aynı zamanda.
Bu noktada virüs varyonları ve mutasyonları konusuna değinirsek, WHO (Dünya Sağlık Örgütü) ve Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC-European Centre for Disease Prevention and Control) gibi kuruluşlar, tüm ülkelerin sağlık bakanlıkları ile beraber, pandemi etkeni olan virüsteki bu değişiklikleri sürekli takip eder. Mutasyonlar, bilindiği üzere virüsün genel yapısındaki değişikliklerdir, Varyant ise mutasyonla gelişen yeni virüslere denir ve mikroorganizmaların yaşam döngüsünde bunlar gözlenebilir. Son günlerde adı sıklıkla geçen, gerek Güney Afrika'da bulunan 501Y.V2 mutasyon gerekse CAL.20C Californiya ve Birleşik Krallık varyant ve mutasyonları bu kapsamdadır. Halihazırda virüsün yayılma hızı ve mortalitesi üzerine etkileri inceleme safhasındadır ama aşıların etkililiği üzerinde bir olumsuz değişim olmadığı açıklanmıştır. Peki şimdi ne olacak?
YILIN İKİNCİ YARISINDA
Sağlık Bakanlığı açıklamaları referans alındığında günlük 1.3 milyon civarında aşı yapma kapasitemiz var ve bir toplum için yüzde 70'e yakın bağışıklık ile salgını söndürmek mümkün olacağından (ki terminolojide 'sürü bağışıklığı' deniyor), 56 milyon insanımız aşılanmalı yani 43 gün sürecek bir maraton. Sonra ikinci doz yapılacak.
İkinci doz sonrası yüzde 90'ın üzerinde bir bağışıklık görülebiliyor. Oluşan antikorlar da 4-6 ay vücutta tespit edilebiliyor. Kabaca Mart sonuna hedef grup aşılamalarında ilk dozlar verilebilirse, ikinci aşamanın da Nisan ortasında tamamlanması beklenebilir.
Yani yılın ikinci yarısı maske, fizik mesafe ve hijyene dikkat ederek tüm sektörlerin kademeli açılması mümkün olabilir. Artı olarak yazın gelmesi ile solunum enfeksiyonları için en büyük handikap olan kapalı alan bulaşlarından da korunmuş olacağız.
Sonuç olarak, gerek tedbirlerin yeterli olmaması gerekse yeni mutasyonlarla vaka sayılarında artışlar ya da yenıi dalgalar olsa da bir şekilde bu yıl içinde pandemiyi sınırlamak ve sonlandırmak mümkün olacak ve dünya, pandemi ile ötelediği iklim değişikliği ,habitat daralması, ekonomik krizler ve insan hakları&demokrasi sorunları ile başbaşa kalacak. Maalesef bunların çözümü pandemi kadar kolay değil.