Ağız, Diş, Çene Hastalıkları ve Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Gülten Ünlü Kavak, gömük dişlerden ağız içindeki kistlere, çene ve yüz kemiği kırıklarından doğumsal bozukluklara kadar geniş bir alana yayılan çene cerrahisi hakkında merak edilenleri anlatıyor
1. Ağız-Diş, Çene Hastalıkları ve Cerrahisi denilince ne anlıyoruz?
Ağız-Diş, Çene Hastalıkları ve Cerrahisi; diş hekimliğinin ağız, dişler ve çeneler ile ilgili hastalıklarının, yaralanmalarının ve bozukluklarının tanı ve tedavisi ile ilgili bir cerrahi branşıdır.
2. Bu hastalık ve bozukluklar nelerdir?
Başta diş çekimleri olmak üzere; gömülü dişlerin cerrahi çekimleri, protez öncesi cerrahi ile ağzın proteze hazırlanması, implant uygulamaları, ağzın yumuşak dokuları ve dişetlerinde görülen prekanseroz yapıların tedavisi, çenede apse, kist ve tümörlerin tedavisi, çene-yüz anomalilerin tedavisi, çene kırıklarının tedavisi, çene eklemlerinin tedavisi, dudak ve damak yarıklarının tedavisi gibi çok yaygın bir konuyu kapsar.
3. Çene Cerrahisi açısından düşünürsek diş hekimliği kliniklerine en sık hangi vakalar gelir? Tedavisi nasıl olur?
Diş çekiminden sonra çene cerrahisinde en sık yapılan operasyonlardan biri gömük dişlerdir En sık 20 yaş dişleri ile kanin dişi (köpek dişi) dediğimiz dişlerde rastlanır. Lokal anestezi altında opere edilir.
4. 20 yaş dişi ameliyatı nasıl yapılır? Zor bir işlem midir?
Çok zor bir işlem değildir. Anestezi tam olarak yapıldığında hasta ağrı duymaz. Öncelikle gömülü dişin üzerindeki yumuşak doku, ardından da sert doku uzaklaştırılır. Gömük diş çıkartılır ve yumuşak dokular birleştirilerek dikilir. 7 gün sonra da dikişler alınır.
5. Çene ekleminde ne gibi rahatsızlıklar görülür? Tedavisi nedir?
Çene eklem bölgesinde ağrı veya eklemde fonksiyon bozukluğu olan kişilerin sayısı sanıldığından daha fazladır. Ağzı açma kapama sırasında eklemde farklı bir ses olur, yemek yemede ağrı, sabahları ağız açmada güçlük, hiç açamama, dişlerini kapatamama gibi problemler görülür. Tedavisi etkene göre değişir. Örneğin rahatsızlık diş gıcırdatmaya bağlı ise özel plaklar yapılır veya düşük enerji seviyeli lazer uygulanır. Çeşitli ilaçlar verilir.
6. Çene ve yüz kemiği kırıkları nasıl tedavi edilir?
Çene kırıkları genellikle yüz yaralanmalarına eşlik eder. Üst çene, alt çene, damak, elmacık kemikleri ve göz çukurunda oluşan kırıklar sonucu, soluk alıp verme, görme, konuşma ve yutma fonksiyonlarında aksaklıklar ile travmaya bağlı yüz deformiteleri gelişebilir. Çene ve yüz kırıklarının tedavi prensipleri, kol veya bacak gibi, vücudun diğer bölgelerinde görülen kırıkların tedavi prensipleri ile aynıdır. Kırılan kemik parçaları eski haline getirilip, birbirleri ile kaynaşıncaya kadar hareketsiz tutulur. Kırık parçalarının eski haline getirilip sabitlenmesinde duruma göre, açık yöntem yani cerrahi yaklaşım, ya da kapalı yöntem, diğer bir deyişle konservatif tedavi yöntemleri uygulanabilir.
7. Yaygın görülen çene ve yüz deformiteleri nelerdir?
Çenelerin gelişimi ergenlik çağına kadar devam eden ve birçok faktörden etkilenen karmaşık bir süreçtir. Bu süreçte ortaya çıkacak olumsuz etkenler;
* Çenelerin birbiriyle uyumsuz olarak gelişmesine
* Diş çapraşıklıklarına,
* Konuşma bozukluklarına
* Çiğneme, yutkunma ve ısırma problemlerine,
* Nefes alma problemlerine yol açabilirler.
Çenelerin uyumsuz olarak kapanması, uzun dönemde dişlerin ve dişetlerinin sağlığını da tehlikeye atabilir. Ayrıca çene uyumsuzluğu, yüz estetiğini de olumsuz etkiler.
8. Çene ve yüz deformiteleri nasıl tedavi edilir?
Çene deformitelerinin tedavisinde geçerli yöntem, çenelerin cerrahi müdahale yoluyla düzeltilmesidir. Ortodontik tedavi, cerrahi girişim öncesinde dişlerdeki çapraşıklıkların düzeltilmesi ve çenelerin ameliyata hazırlanması açısından gereklidir. Ameliyat sırasında da, çenelerden birisi ya da her ikisi, estetik ve fonksiyonel açıdan olması gereken en uygun pozisyona getirilerek sabitlenir.
9. Çenedeki kistler hakkında kısaca bilgi verir misiniz? Operasyon şart mıdır?
Kistler çenelerde dişlere bağlı veya dişlerden bağımsız olarak yumuşak dokulardan kaynaklanabilir. Mutlaka tedavi edilmelidir. Tedavi edilmediği takdirde büyüyerek estetik ve fonksiyonel bozukluklara neden olabilirler. Çene kemiğinde kırıklara bile neden olabilirler.
10. Ağız içinde; dilde, yanakta, dil altında, damakta oluşan her şişlik veya renk değişikliği tehlikeli bir hastalığın habercisi midir?
Hayır. Ancak yine de vücuttaki birçok rahatsızlığın başlangıç bulgularının ilk görüldüğü yerlerden bir tanesi ağız içidir. Dolayısıyla, bu tip oluşumların takibi yapılmalı ve eğer ciddi rahatsızlık bulgularını taşıyorsa, tedavisine gecikmeden başlanmalıdır.
11. Protez yapılmadan önce ağızda cerrahi bir hazırlık yapmak gerekir mi?
Her hastada olmasa da bazı hastalarda protez öncesi cerrahi bir müdahale yapmak gerekli olabilir. Özellikle uzun zaman önce dişlerini kaybetmiş veya ileri yaştaki hastalarda ağızda protezin oturacağı kemik alan olmayabilir. Kimi zaman da kullanılan eski protez ağızda vuruklara ve bir takım doku düzensizliklerine sebep olmuş olabilir. Dolayısıyla bunlar düzeltilmeden sağlıklı bir ölçü alıp, uygun bir protez yapmak mümkün olmayacaktır.
12. Diş kaynaklı apselerin (enfeksiyonların) tedavisinde yapılan en önemli hata nedir?
Diş kaynaklı abseler ağız içinde veya ağız dışında içi iltihap dolu şişlikler olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Bu iltihaplı şişliklerin derhal cerrahi olarak açılıp, içindeki iltihabın boşaltılması gerekmektedir. Hastaların sıklıkla sadece antibiyotik alarak kendi kendilerini tedavi etmeye çalışmaları, abse direne edilmediği için tedaviyi güçleştirmektedir.