2000'lerden bu yana yol almaya çalışan bireysel emeklilik sistemi katılımcı Ve fon büyüklüğü açısından hızlı çıkışını sürdürüyor. Özelikle, krizde beklentilerin üzerinde büyümesi, sistemin geniş kitlelerce daha bilinçli algılandığını da gösteriyor.
Bireysel Emeklilik Gözetim Merkezi verilerine göre Eylül'de bireysel emeklilik fonları 11.4 milyar TL'ye ulaştı. Kısa sürede küçümsenemeyecek rakamlar aslında. Ama, gayrisafi yurtiçi hasılayı, toplam tasarruf oranlarını, bankacılık kesiminde mevduat büyüklüklerini baz aldığımızda bireysel emeklilik sisteminin düşük seviyelerde kaldığını, önünde uzun yol olduğunu görüyoruz. Bireysel emeklilik fonlarının gayrisafi yurtiçi hasılaya oranı yüzde 1.1 gibi düşük seviyelerde kalıyor.
Sisteme katılan sayısı da fonlara paralel yükseliyor. Geçen ay itibariyle katılımcı sayısı 2 milyonu aştı. Türkiye'de, ABD ve Avrupa'da olduğu gibi bir hanede yaşayan kişi sayısı kadar gelir girmiyor. Dolayısıyla, bireysel emekliliğe katılan kişileri biraz hanehalkı olarak da değerlendirebiliriz.
TASARRUF AÇIĞI
Sistem büyüdükçe bireysel emekliliğin ekonomiye ve piyasalara olan katkısı da ortaya olarak çıkıyor. Merkez Bankası, bir raporunda Türkiye'de tasarruf açığının olduğunu, bu yüzden sıcak para ihtiyacının arttığını vurgulamıştı. Öne sürdüğü çözüm yollarının başında ise bireysel emeklilik sistemi geliyordu. Kurumsal yatırımcı konumunda olan ve risk dağıtım ilkelerine göre kurulup yönetilen bireysel emeklilik fonları halkın tasarruflarının mali piyasalara kanalize olmasında önemli rol oynuyor. Profesyonel fon yöneticileri tarafından piyasa koşullarına göre yönetildiği için, yatırım fonları gibi menkul kıymetlerin volatilitesinin makul seviyelerde olmasına da katkılar yapıyor.
FAİZSİZ GETİRİLER
Sermaye Piyasası Kurulu, sistemin geliştirilmesi için mevzuatta bazı değişiklikler yaptı. Fonlarda kullanılabilecek para ve sermaye piyasası araçlarının yelpazesi genişletildi, bazı enstrümanların azami oranları da yükseltildi. Artık, bireysel emeklilik fonlarına varantlar gibi bir tür opsiyonlar da dahil edilebilecek. Diğer taraftan vadeli işlem sözleşmeleri de sadece riskten korunmak için fonlara dahil olmayacak, spekülatif amaçlı da yatırım yapılabilecek.
Mevzuat değişikliğinde faize sıcak bakmayan katılımcılar da düşünülmüş. Katılım bankalarında katılım hesaplarında bireysel emeklilik fonlarının bir kısmı değerlendirilebilecek. Gelire endeksli senetler gibi faizsiz getirisi olan menkul kıymetler de kapsam içine alındı. Altın ve kıymetli madenlerin fiziken kullanılması için kanun değişikliği gerekiyor. Sanırım önümüzdeki aylarda kanun değişikliği gündeme taşınacak.
Yapılacak değişikliklerle ilgili bir not daha ekleyelim. Döviz ödemeli tahvillerin ve eurobondların fon içindeki değerlemesi TL cinsinden yapılıyor. Doların TL karşısında gerilediği dönemde bu tür tahvillerin getirilerinin fona yaptığı katkı doların TL'ye çevrilmesi nedeniyle negatife dönüşüyor. Sektörün talebi, döviz cinsi fonların döviz olarak hesaplanmasından yana.
Bireysel emeklilik sisteminin önünün açılması için iki değişiklik gerek. Birincisi, vergilendirmenin yeniden düzenlenmesi, ikincisi fon yönetiminden yapılan kesintilerin güncelleştirilmesi. Sisteme girişte asgari ücret tutarını geçmeyecek oranda vergi teşviki uygulanıyor. Ama, koşulların sağlanmasından önce olası çıkışlarda teşvik uygulamasına bakılmaksızın tüm birikim üzerinden yüzde 10 ve 15 gibi yüksek tutarda vergi kesintisi yapılıyor. Uygulanan yüzde 8 fon kesintisi, yıllık getirilerin yüzde 40'lar düzeyinde olduğu dönemde ayarlanmıştı. Oysa bugünlerde faizler yüzde 7-8'lerde. Dolayısıyla, bireysel emeklilik şirketlerinin hoşuna gitmese de, bu ayarlamanın eyapılmasında fayda var.
Bireysel emeklilik hem zorunlu tasarruf gibi birikimi hem de tasarrufların donanımlı uzmanlarca en etkin şekilde değerlendirilmesini sağlıyor.
