Sadece mali piyasalarda değil, reel ekonomide de tedirginlik var. Ekonomi aktörleri mevcut ekonomik koşullara güvenmedikleri gibi geleceğe yönelik beklentilerinde de karamsarlaşıyorlar. Türkiye İstatistik Kurumu'nun yaptığı "Sektörel Güven Endeksi" belirgin bir şekilde gerilemiş Kasım ayında...
Ana sektörlerde neden güven kaybı olmuş sorusunun yanıtını arayalım. Ama öncesinde sektör temsilcilerinin mevcut duruma yönelik tespitlerine ve ileriye yönelik beklentilerine kısaca değinelim...
Sektör bazında oluşturulmuş endekslerin değer itibarıyla 100'ün altında gerçekleşmesi güvenin olmadığını, 100'ün üzeri ise güvenin olduğunu ifade ediyor. Diğer bir deyişle, endeks değeri azaldıkça güveninde azaldığı anlaşılıyor. Ekonominin lokomotifi konumundaki inşaat sektöründeki güveni ifade eden endeks 77.1 puan seviyesine gerilemiş. Mart ayında 90'lar seviyesinde olan endeks bir önceki ayda 78.3'lerdeydi. Endeksin gerilemesinde alınan kayıtlı siparişlerin mevcut durumunu gösteren alt endeksin 69.6 gibi oldukça düşük seviyelere kadar düşmüş olması önemli rol oynuyor. Aynı zamanda, sektörde çalışanların sayısına yönelik beklentinin göstergesi alt endekste pay sahibi olmuş.
İnşaat sektörü temsilcileri ortaya çıkan olumsuz sonucun nedenlerinin ağırlıklı olarak talep yetersizliğinden ve finansman sorunundan kaynaklandığı görüşündeler. Verdikleri yanıtlara göre her iki unsurun ağırlığı yüzde 60'lara ulaşmış.
HİZMETTE DE GERİLEME
Büyüme ve istihdamda yaklaşık yüzde 40 ağırlığa sahip hizmet sektöründe de güven kaybı yaşanmış bu ay içinde. Sektörün güven endeksi 103.5'den 99.6 değerine kadar inmiş. Oysa yılın ilk çeyreğinde endeks 110 düzeyine kadar çıkmıştı. Son üç ayda sektörün iş durumu bozulmuş alt endekse göre. Üstelik hizmetlere olan talepte de bir önceki aya göre yüzde 3.6 azalma var. İnşaat sektöründe olduğu gibi talep yetersizliği ve finansman sorunu hizmet sektörünün karamsarlaşmasında aslan payına sahip olmuş.
Son olarak perakende sektörüne bakalım... En fazla kayıp bu sektörde görülüyor. Sadece 1 ayda endeks 103'den 98.2 seviyesine kadar gelmiş. Diğer endeksler gibi perakende endeksi de yılın ilk üç ayında güvenin olduğunu ifade eden yüksek seviyelerde, 115 değerinde idi. Sektörün satışları son 3 ayda yüzde 5.9 aşağı gelmiş. Yani iş hacminde belirgin bir azalma söz konusu. Bu olumsuzluğu stok seviyelerinin yükselmesi de teyit ediyor. Perakende sektörünün stokları bir önceki aya göre yüzde 1.4 artmış. İleriye yönelik sektör temsilcilerinin ilginç beklentileri var karamsarlıklarını yansıttıkları. Hem sabit sermaye yatırımlarını düşürmeyi planlıyorlar önümüzdeki 3 ayda hem de satış fiyatlarının artabileceği öngörüsü yapıyorlar. Diğer iki sektör benzeri nedenler güvenin azalmasına neden olmuş. Birincisi talebin azalması, diğeri de finansman sorunu.
NELER SÖYLENEBİLİR
Yukarıda çizdiğimiz tablodan şu çıkarımları yapabiliriz...
- Sorun sadece mali kesimde değil ve tek sorumlu da FED değil...
- Merkez Bankası'nın parasal sıkılaştırması son aylarda kendini hissettirmeye başlamış. Sektör temsilcilerinin verdiği yanıtlara göre iç talepte belirgin bir çekilme var.
- Finansman sorununun ön plana çıkarılmasından da Merkez Bankası'nın sıkılaştırmanın meyvelerini yeşertmeye başladığını izleyebiliyoruz.
- Sektörlerin mevcut yapılarındaki bozulma ve ileriye yönelik karamsar beklentileri gecikmeli olarak Borsa İstanbul'da pay senetlerinin piyasa değerleri de olumsuz yansıyabilir. Nitekim, perakende sektöründen olan BIST gıda ve içecek sektör endeksi 1 ayda 15.78 aşağı gelmiş bile. Kısacası mali piyasalar gibi reel ekonomi de sonbahara girmiş. Aman sırada kış olmasın ekonomi açısından...
