Merkez Bankası kur oynaklığını azaltmak için aldığı önlemler listesine bir ekleme daha yaptı.
İhracat reeskont kredilerinde geçerli olacak kuru 2018 yılının belli ayları için sabitlemişti. Aynı zamanda rezerv opsiyon katsayısında yaptığı değişiklik ile piyasada 1,4 milyar dolar kalmasını sağladı. Merkez Bankası'nın geçen hafta duyurduğu ve bu hafta itibarıyla başlayacak son önlemi ise TL uzlaşmalı vadeli işlem sözleşmesi olacak.
Bu işlemlerin ne anlama geldiğine değinelim ve ne kadar etkili olabileceğini sorgulayalım.
Vadeli döviz satışı şu şekilde işleyecek;
Merkez Bankası bankalardan 1, 3 ve 6 ay sonrası için kur teklifi alacak. Bankalar fiyat teklifinin yanı sıra miktar tekliflerini de verecekler. Ama teklif ettikleri miktar toplam ihale tutarının beşte birini geçemeyecek.
Merkez Bankası aldığı teklifleri en yüksekten en düşüğe doğru sıralayıp vadeli dolar satımını gerçekleştirecek.
Toplam tutarların aşılması durumunda bankalara satılacak dolar miktarı eşit şekilde dağıtılacak.
NAKDİ UZLAŞI
Kasım ve Aralık aylarında 1 ay vadeli 18 ihale yapacak. Her birinde 150 milyon dolar satmayı planlıyor Merkez Bankası...3 ay ilerisi için satacağı dolar işlemleri ise 100 milyon dolardan 6 adet ihale ile gerçekleşecek. 6 ay sonrası için sadece 3 ihale takvimlenmiş. Gelecek yıl için Merkez Bankası henüz açıklama yapmadı.
Sanırız bu yılki ihalelerle durumu görecek, doların küresel trendini izleyecek ve sonrasında karar verecek.
İhaleyi kazanan bankalar almak istedikleri döviz miktarının yüzde 2,5'una denk gelen tutarı teminat olarak verecekler ve başlangıç teminatı olarak adlandırdığımız bu tutar vade boyunca Merkez Bankasında kalacak. Aynı zamanda diğer ihalelerde ortaya çıkan kura göre güncellenecek. Eğer güncelleme sonrası teminat tutarı belli bir seviyenin altına gerilerse banka teminatını yeniden ilk yatırdığı tutara yükseltecek.
Gelelim en kritik aşamaya...
TEMİNAT UYGULANACAK
Vade geldiğinde Merkez Bankası önceden uzlaşı sağlanmış olan vadeli kur ile o gün ortaya çıkan spot kuru karşılaştıracak ve söz konusu fark TL cinsinden ödenecek. Somutlaştırmak için bir örnek vermemizde fayda var. Bir banka bugün 1 ay vadeli 1000 dolar büyüklüğünde işlem yapsın 3,90 kurundan... Yani banka 1 ay sonra 3900 TL ile 1000 dolar alacağını taahhüt etti ve bunun yüzde 2,5'unu teminat olarak verdi. 1 ay sonra spot kurun 3,94 olduğunu varsayalım.
Bu sözleşme sayesinde banka doları 4 kuruş daha ucuza almış oldu. Oysa bu sözleşmeye girmeseydi ve 21 Aralığı bekleseydi 1 dolar için 3,94 TL ödeyecekti.
İşte 4 kuruşluk farkı Merkez Bankası bankaya ödeyecek ve nakdi uzlaşı ile sözleşme sona erecek. Banka 3900 TL verip 1000 doları almak yerine Merkez Bankasından 40 TL'sini alacak. Cebinde zaten hazır ettiği 3900 lirası vardı. Merkez Bankasından aldığı 40 lirayı da ekleyip spot piyasadan 1000 dolarını alacak.
Sonuçta kur bu banka için 3,90'a gelmiş olacak. Böylece kur belirsizliği ortadan kalkacak.
Merkez Bankası kur oynaklığının önüne geçebilir mi?
Biraz zor... Çünkü tutarlar sınırlı...
Diğeri ise futures işlemlerde olduğu gibi teminat uygulaması ek bir maliyet yaratacak bankalar için. Diğer önlemlerini de dikkate aldığımızda bile gözden çıkaracağı dolar miktarının çok kayda değer olmadığını gözlemliyoruz. Tabi Merkez Bankasının duruma göre miktarı ve önlemleri artıracağını da göz ardı etmeyelim.