Milyonlarca kişiyi yakından ilgilendiren asgari ücret artışı yine ülke gündeminin merkezinde.
Çünkü asgari ücret, çalışanların yaşam standartlarını belirleyen unsur olduğu gibi ekonomideki fiyat davranışlarını etkileyen en temel referans noktası.
Aslında belirlenen asgari ücret ilgili çalışanın gelir seviyesi kadar piyasadaki kira bedellerini, hizmet fiyatlarını, gıda maliyetlerini ve işletmelerin genel fiyatlama yaklaşımını da doğrudan şekillendiriyor.
Yeni yıla yaklaşırken açıklanacak rakam birçok sektörde yeni fiyat artışı da yaratacak. Fakat bu fiyatların serbest atış olması ne kadar doğru?
FİYATLAMA KÜLTÜRÜ
Serbest piyasa düzeni ekonomik dinamizm için gerekli ancak sınırsız ve kontrolsüz fiyat özgürlüğü anlamına gelmiyor. Sağlıklı bir piyasanın işleyebilmesi için rekabetin rasyonel zeminde ilerlemesi, makul sınırların oluşması ve şeffaf fiyatlama kurallarının uygulanması önemlidir. Türkiye'de son dönemde "maliyet arttı" gerekçesiyle birçok sektörde fiyatların ölçüsüz bir şekilde yükseldiğini görüyoruz.
Bu durum, çalışanların aldığı ücret artışlarının daha ilk günden erimesine neden oluyor.
Asgari ücret 22 bin TL ile kiraların 30-40 bin TL seviyelerine çıkması, bir çorbanın minimum 250 TL olması gelir-gider dengesinin bozulmasını etkilemiyor mu? Bu piyasa disiplininin zayıfladığını da gösteriyor. Bugün Türkiye'nin en büyük ekonomik sorunu enflasyon değil, fiyatlama kültürünün bozulmasıdır.
FIRSAT ALGISI
Enflasyon halkın alım gücünün düşmesi ise esnafların işletmecilerin tüm sektörlerin fahiş fiyat uygulaması ne kadar doğru? Enflasyonun yükselmesine girdi maliyetlerin artması tek başına mazeret değil, serbest piyasa adı altında uygulanan fahiş fiyat politikalarıdır.
Üretim maliyetleriyle uyumlu olmayan artışlar, fırsat algısıyla belirlenen fiyatlar ve sektörler arasındaki tutarsızlıklar vatandaşı doğrudan etkilemektedir.
Böyle bir ortamda ücret artışlarının tek başına çözüm getirmesi mümkün değildir. Ücret arttıkça fiyatlar daha hızlı yükseliyor ve kısır bir döngü oluşuyor.
DENETLEME KURULU
Tam da bu nedenle Türkiye için ertelenemez ve çok önemli bir ihtiyaç önerisi sunmak istiyorum.
Tüm sektörlerde fiyat davranışlarını düzenleyecek bağımsız bir Fiyat Denetleme Kurulu kurulması. Nasıl ki BDDK bankacılığı, EPDK enerjiyi disipline ediyorsa bu kurul da piyasadaki fahiş fiyatları tespit etmeli, kira ve temel tüketim ürünlerinde makul sınırlar belirlemeli, maliyet-fiyat ilişkisinin şeffaf biçimde denetlenmesini sağlamalıdır.
Böyle bir yapı serbest piyasaya aykırı değil; aksine serbest piyasanın sağlıklı çalışması için gerekli zemini oluşturur.
NARH SİSTEMİ
Bu yaklaşımın tarihi de oldukça eskidir. Osmanlı'da II. Bayezid döneminde yürürlüğe giren Kanunname-i İhtisab-ı Bursa ile narh sistemi kurulmuş, temel ürünlerde adil fiyat aralıkları belirlenerek hem üretici hem tüketici korunmuştur.
Bugünün ihtiyacı bu uygulamanın modern ve esnek bir versiyonudur: ölçülü, dengeli ve toplum yararını gözeten bir fiyatlama kültürü şarttır.
Ekonomik istikrar ile sosyal huzurun birlikte ilerleyebilmesi için fiyat oluşumlarının makul ilkelere dayanması gereklidir. Türkiye fiyat politikasında güçlü bir denge mekanizması oluşturabilirse, enflasyon zaten kendiliğinden düşüşe geçecektir.
Çünkü enflasyonu yaratan şey yalnızca maliyet artışları değil, kontrolsüz fiyat artışlarıdır. Önemli olan ücretin artırılması değil ücretin karşılığının korunmasıdır.
Bu kapsamda Hazine ve Maliye Bakanlığı koordinasyonunda Cumhurbaşkanlığı liderliğinde ilgili bakanlıklar çerçevesinde yeni bir fiyat denetleme kurulunun kurulması daha sağlıklı bir ekonomik istikrarın yürütülmesinde anahtar rol olacaktır.
