Çekirdek ailemde ve İzmir'de geçen ilk gençlik yıllarımda kadın olmanın zorluğu veya sıkıntısıyla karşılaşmadım ama İstanbul'a adım attığım andan itibaren kadın olmanın kaçınılmaz sıkıntılarıyla boğuştum. Gerek mahalle, gerek eğitim hayatı gerekse iş yaşamında. Kadın veya erkek olmam fark etmiyordu ailem için, ben onların göz bebeğiydim hala da öyleyim ama toplum beni kadın olarak itiyor, dışlıyor ve hayatımı zorlaştırmaya kalkıyor.
Türk Dil Kurumu sözlüğüne bakmak yeterli aradaki farkı fark etmek için. "Kadın" sözcüğünün karşısında ne yazdığına bakalım: Erişkin dişi insan, hatun veya hatun kişi, erkek veya adam karşıtı, diye tabir ediyor birinci fasılda, yani kadının öncelikli tanımında. İkinci sırada ise sıfat tanımı yer alıyor: "Analık veya ev yönetimi bakımından gereken erdemleri olan" diye tabir ediliyor kadınlık. Peki mecazi anlamı ne "kadın"ın? Üçüncü bölümde de bu yer alıyor ve deniyor ki "Hizmetçi bayan".
Gelelim erkeğe. İlk sırada yer alan tanım şu: "İnsan, hayvan ve bitkilerin dişiyi dölleyecek cinsten olanı. Sözlüğe göre erkeğin anlamı bu. İkinci sırada biyoloik anlamı yer alıyor erkeğin: "Sperma oluşturan organizma".
KADIN VE ERKEK SIFATI
Üremede söz sahibi olan kadın anlatılırken ne döllenme ne de yumurtadan bahsediliyor ama üremede dolaylı rolü olan erkek, üremeyle özdeşleştiriliyor. Kadının karşıtı olduğundan ancak 3. Sırada söz ediliyor ve "Yetişkin adam, er kişi, bay, kadın karşıtı deniyor. Açıklamak için de şu örnek veriliyor: "Erkekler gelince buraya, karılar işte böyle kaçar".
Devam ediliyor erkek tanımlanmaya.
Koca olduğu belirtiliyor, örnek olarak da "Kadın erkeğini uğurladı" deniyor. Ve geliyoruz mecazi anlamına erkeğin. Şöyle deniyor: "Sözüne güvenilir, mert, sert, kolay bükülmez." Kadının mecazi anlamı "hizmetçi bayan", erkeğin "Sözüne güvenilir, mert, sert". Daha ne diyeyim ben. Bakar mısınız yaratılmak istenen toplumsal algıya!
Kadın ve erkek isimlerini düşünelim biraz da. Genellikle çiçek isimleri konulur kadınlara: Gül, Gonca, Filiz, Yasemin gibi veya Demet, Buket, Başak gibi çiçekle ilintili olan. Veya Nazlı, Binnaz, Duygu gibi duygusallıkla ifade edebileceğimiz terimler.
Veya Latife, Gülümser gibi gülmekle ilgili veya Efsun, Hülya, Gizem gibi sırlarla, bilinmezliklerle ilgili veya Harika, Afet gibi beden güzelliği veya İffet, Muhterem, Nezihe, Mukaddes gibi cinsel ahlakla ilgili tanımlar.
KOLLAMACI TUZAKLAR
Erkek isimlerinde ise duygusallık, zayıflık, narinlik yoktur. Abbas, Levent, Cenk, Savaş, Rüzgar, Tufan, Bora gibi lider, üstün gelmeyi, ezip geçmeyi, gücü ve kuvveti temsil eden isimler tercih edilir: Cengizhan, Mete, Devlet, Haşmet, Egemen gibi. Ya da Güven, Emin, İzzet, Erdem, Şeref gibi iyi ahlakı temsil eden isimler.
Bu da henüz hiçbir şeyin farkında olmayan bir çocuğa bile kadın-erkek arasındaki adaletsizliği anlatmaya yeter de artar bile. Kadın kırılgandır, zayıftır, erkek ise güçlü ve kudretli.
Böyle başlıyor toplumsal cinsiyet eşitsizliği ve korumacı, kollamacı, pohpohlayıcı cinsiyetçilik ile yani tuzaklarla devam ediyor.
"Kadınlar çiçek gibidir, narin ve ince" diye en bilinen söze kadının "korunmaya muhtaç" bir varlık olduğu pekiştiriliyor.
Kadınlar da sanıyor ki iyi bir tanım bu, kadını yücelten bir şey. Hayır, tam tersi tuzak bir tanımlama. Erkekler tarafından korunup kollanması gereken bir varlık olarak konumu belirleniyor.
Hatta bazen erkekten daha ulvi ve üstün oldukları da dile getiriliyor, ne kadar fedakar ve asil olduğu falan.
Bu da tuzak! Kadın nefsine hakim olabilir ama erkek olamaz, kadın tek eşlidir ama erkek çok eşli vs. Ya da kadınların erkekleri anlayabilecek potansiyele sahip olduğu ve affetme gibi erdemlere sahip olduğu. Bunların da tuzak olduğunu söylememe gerek var mı?
Üniversitede toplumsal cinsiyet dersleri veren Doç. Dr. Ece Öztan'ı Ka.Der Okulu'nda dinlerken aldığım notları paylaşmaya devam edeceğim.