Geçen yıl Mart başında ABD Başkanı Trump'ın Çin'e karşı başlattığı dış ticaret savaşının bugüne kadar ki sonuçları hiç de yadsınamayacak boyutlarda gerçekleşmiş. Özellikle dünya devi bazı şirketlerin bir taraftan piyasa değerleri gerilerken diğer taraftan ileriye yönelik gelir beklentilerini de aşağı doğru revize etmek zorunda kaldılar. Aslında ABD'nin dış ticaret savaşı başlatacağını tahmin edebiliyorduk.
Çünkü Trump'ın seçim vaatlerinin başında Amerika'nın ihracatını artırmak, mümkün olduğunca Amerikan firmalarının üretim ya da montaj merkezlerini yeniden Amerika sınırlarına taşımak geliyordu.
Malum uzun süredir ucuz işgücünden yararlanmak amacıyla Amerikan firmaları Uzakdoğu Asya'ya ve yakın olması amacıyla Meksika'ya konuşlandılar. Bu durum ABD'nin dış ticaret dengelerini biraz bozdu.
NEDEN DIŞ TİCARET AÇIĞI MI?
Görünen o ki Amerika dış ticaret politikalarına bazı bariyerler koyarak, daha açık bir ifadeyle serbest dış ticaretten müdahaleci politikalara kayarak, bir sonuç alamıyor. Bırakın açığın düşmesini aksine yükselmiş. Bu durumda dış ticaret savaşının ardında başka nedenler aramak daha doğru olmaz mı? Diğer bir nedeni ABD Ticaret Bakanı Ross açıkça ifade etmişti;
"Çin fikri mülkiyet haklarına yeterli özeni göstermiyor, teknoloji transferini dayatıyor ve casusluk yapıyor." Bakanın gözlemi yerinde olabilir. Yüksek teknolojili ürünlerde, cep telefonları, bilgisayar gibi, her hangi bir telif ödemeden kopyalandığını net bir şekilde görebiliyoruz. Bence asıl neden Çin'i durdurmak istemeleri...
Çin'in hararetle üzerinde çalıştığı bir projeleri var. Sanayi 4.0 benzeri bir proje.
Amaç yenilikçiliğe dayalı imalat sanayinin dönüşümünü ve yenilenmesini teşvik etmek, kaynak bağımlı, çevresel zarar, emek ve sermaye yoğun geleneksel türden küresel üretim değer zincirini düşük tarifeden üst seviyeye yükseltmek ve sonuçta düşük maliyetli rekabet avantajı kalite fayda rekabet avantajı sağlamak. Yani Çin 2015'de tasarladığı bu proje ile teknoloji ve yapay zekada dünya lideri olmak istiyor.
Amerika da doğal olarak bunun önüne nasıl geçerim derdine düştü.
ULUSAL GÜVENLİK KOZU
Amerika önemli bir kozunu daha açtı geçenlerde... Çin'den yapılacak bazı ürünlerin ithalatını ulusal güvenlik faktörüne dayandırdı. Başkan Trump kendi firmalarına rekabet açısından tehdit oluşturan Çin mallarının ulusal güvenlik göz önünde bulundurularak alınmaması gerektiğini savundu. Çin borsasının bir yılda yüzde 35 değer kaybetmesi, Çin büyüme hızının 2009'dan bu yana en düşük seviyelere gerilemesi hatta savaş 2 yıl devam ederse bir 1,6 puanlık daha düşüşün söz konusu olacağı, Apple'ın 2019 gelirini 95 milyardan 84 milyar dolara revize etmesi gibi bazı rakamlar var elimizde.
Ama savaşın olumsuz yansıması ABD ve Çin coğrafyaları ile sınırlı kalmıyor ki... Dünya tedarik zincirinde önemli yer tutan ürünler savaşa konu edildiğinden gümrük vergisi ile fiyat yükseltilmesi tüm küresel ekonomi için enflasyon tehdidi de yaratıyor. Daha da önemlisi dış ticaret pastası küçüldüğünden küresel büyüme hızı momentum kaybediyor. Düşünebiliyor musunuz? Gelişmekte olan ülkelerde hem enflasyon hem de durgunluk tehlikesi bir arada kendini hissettiriyor. Bu yüzden G- 20'de ilan edilen ateş kesin kalıcı uzlaşmaya dönüşmesi gerekiyor.