Enflasyon yaz uykusundan uyanıp Eylül ayında kısmen sıçrama yaptı. Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) ve Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) yüzde 1.03 ile aynı seviyede gerçekleşti geçen ay. Eylül sonuçları ile yıllık bazda TÜFE yüzde 9.19, ÜFE ise yüzde 4.03'e ulaşmış oldu. Enflasyonla ilgili her yazımda olduğu gibi iki farklı perspektifte irdeleyelim, iktisadi açıdan anlamına ve halkın penceresinden nasıl göründüğüne değinelim. Tabii, en önemlisi Merkez Bankası'nın bu gelişme sonrası para politikasında nasıl duracağı...
TÜFE ile başlayalım analize...
Tesadüf mü bilmiyorum ama TÜİK 444 maddeden oluşan sepetteki aylık fiyat değişim oranını ölçüyor. Bunların bir kısmı hane halkının sıkça bir kısmı da seyrek aralıklarla kullandığı ürünler. Bu yüzden sıkça kullanılanların katsayısı yüksek, az kullanılanların katsayısı düşük oluyor. Toplam 444 maddenin 275'nin fiyatı artmış Eylül ayında. Alt kalemlerde resim daha net. Yaklaşık yüzde 29 ile en yüksek katsayıya sahip gıda ve alkolsüz içecekler grubunda yüzde 2.14 gibi oldukça yüksek bir artış gerçekleşmiş. Aynı şekilde halkın geliri ile en fazla tükettiği çeşitli mal ve hizmetler kaleminde, ulaştırma, haberleşme ve lokanta alt gruplarında da yüzde 1.03 seviyesindeki ortalama TÜFE'den bayağı yüksek oranlarda fiyat artışları söz konusu olmuş. Mevsim gereği giyim ve ayakkabı grubundaki yüzde 2.62'lik fiyat düşüşü resmen TÜFE'nin Eylül ayında daha da yüksek bir seviyeye ulaşmasını engellemiş. Rakamlardan da görüldüğü gibi talep enflasyonunun göstergesi olan TÜFE de geride bıraktığımız ayda açık bir şekilde tırmanışa geçmiş.
MALİYET ARTIŞI
Gelelim ÜFE'ye...
ÜFE, seçilmiş ürünlerin üretiminde ortaya çıkan maliyetlerdeki artışı yansıtıyor. Yani maliyet enflasyonunun göstergesi. ÜFE'de Eylül ayında TÜFE gibi yüzde 1.03 yükselmiş. TÜİK maliyet enflasyonunu belirlemek için sepete 791 madde dahil ediyor. Geçen ay toplam ürünün 401'i daha yüksek maliyetle üretilebilmiş. Sanayi kesimindeki maliyetler yukarı giderken, aynı ayda tarım kesiminde tam tersi maliyetlerde düşüş ölçülmüş. Zaten sanayi kesiminde etkili olan unsur enerji girdisi. Ham petrol ve doğalgaz çıkarımı bir ayda yüzde 7.44 yükseliş yaşamış. Yine alt kalemlerden mobilya üretim maliyetinde yüzde 3.89, kok kömürü ve rafine edilmiş petrolde yüzde 2.89, iletişimde yüzde 1.8, gıda ürünlerinde de yüzde 1.32 gibi ortalamanın üzerinde yükseliş gerçekleşmiş geçen ay. Büro malzemeleri ve metal eşya ise ÜFE'nin daha yukarıda çıkmasını frenlemiş.
MERKEZ'İN PENCERESİ
Merkez Bankası son yayımladığı "Enflasyon Raporu"nda ve son Para Politikası Kurulu'nun toplantı tutanaklarında sonbaharın ilk ayında geçici bir yükselişe tanık olacağımızı hatırlatmıştı. Ekim'den itibaren yılın kalan aylarında da öngörülere paralel olarak tekrardan aşağı yönlü harekete geçeceğini, bu yüzden sorun olmadığının da altını çiziyor.
Merkez Bankası'nın penceresinden enflasyonla ilgili izlenimleri kısaca şöyle;
* Temel enflasyon göstergelerinin yıllık artış oranlarında gerileme sürüyor. Hizmet fiyatları da ılımlı patika üzerinde.
* Dayanıklı tüketim malları fiyatlarının birikimli artışı Ocak ayından bu yana sınırlı kalıyor.
* Çekirdek enflasyondaki kademeli düşüş devam ediyor. Sonuçta Eylül ayındaki sıçrama geçicidir.
Merkez Bankası gözlemlediği bu enflasyon resmi karşısında kesinlikle rota değişikliğine gitmeyecek. Çünkü, baz aldığı özel kapsamlı TÜFE'lerde bir sorun yok. Yani, dar faiz koridoru ve yüksek ROK ile bu yılı tamamlayacak. Vatandaş penceresinden durum hiç de Merkez Bankası'nın gördüğü gibi görünmüyor. Özellikle, benzin fiyatlarında ele geçirdiğimiz birincilik ile vatandaşı ilgilendiren enflasyon gerçekten abartılı bir noktaya ulaştı. Negatif reel faizler yüzünden tasarruflar da sabit getirili enstrümanlar da erozyona uğruyor. Sözün özü, boy aynı ama yorgan sürekli kısalıyor.
