Ekonomik büyümenin hız kesmesiyle inişe geçen dış ticaret açığı Haziran ayında da aşağı yönlü hareketini sürdürdü. Dış ticaretteki düşüşe hem ihracat hem de ithalat cephelerinden katkı geliyor. İhracat yükselirken, ithalat azalıyor, dolayısıyla dış ticaret aşığı da makul seviyelere doğru geliyor.
Dış ticaret verileri sonrası dikkat çeken genel birkaç tespitin altını çizelim...
* İhracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 70 sınırına dayandı. Bir ara yüzde 55'lere kadar inen oranın yükselmesi cari açıktan, kur baskısından ve yabancı sermaye bağımlılığına kadar bir dizi değişkene olumlu katkı yapıyor.
* Avrupa ülkelerine yapılan ihracatın toplam ihracat içindeki payı son aylarda kesintisiz bir şekilde geriliyor. Geçen yıl yüzde 50'lere ulaşan pay, Haziran verileri sonrasında yüzde 37.1'e kadar indi. Özellikle, Avrupa ülkelerinin ciddi ekonomik çıkmazda bulunduklarını ve uzun sürede çıkamayacak olmaları gerçeğini göz önünde bulundurduğumuzda ihracat yapılan ülkeler yelpazesinin genişlemesinin hayati önem taşıdığını söyleyebiliriz.
ANCAK...
Tabii bu noktadan sonrasına ancak diyerek devam edelim. Rakamlar yukarıda da özetlediğim gibi AB payının düştüğünü, pazarların çeşitlendirildiğini gösteriyor. Ancak, AB ve diğer ülkeler kompozisyonundaki değişimin temel nedeninin sadece bir ülkeye yapılan, sadece bir ürün türüne dayandığını da unutmayalım. Biraz açalım bu noktayı. İhracat listesinde daha önce fazla esamesi okunmayan İran birkaç aydır en çok ihracat yapılan ülkeler listesinde birinciliği kimseye kaptırmıyor.
İran'a yapılan toplam ihracat 1.6 milyar dolara fırlamış Haziran ayında. Yani, aylık bazda İran'ın payı toplam ihracatın yüzde 12'sine ulaşıyor. Geçen yılın aynı ayına göre artış oranı yüzde 692.9. Yılın ilk yarısındaki gelişme de şöyle; İran'a 6 ayda 5.89 milyar dolar ihracat yapılmış Türkiye'den. 74 milyar dolarlık toplam ihracatın yüzde 7.9'una denk geliyor. 2011 yılının ilk 6 ayına göre yüzde 244 artış olmuş İran'a yapılan ihracat tutarında.
İran'a bildiğiniz gibi uluslararası düzeyde dış ticaret kısıtlamaları uygulanıyor. Her ürün ihraç ya da ithal edilemiyor İran'dan. Bu koşullar altında aklımıza hemen neden İran en fazla ihracat yapılan ülke ve hangi ürün ihraç ediliyor soruları geliyor. İran'a kıymetli maden ve taşlar ihraç ediliyor. Aslında kısaca altın desek yeterli olur. Evet, İran'a altın ihraç ediliyor. Türkiye'nin işte bu yüzden en fazla ihracat yaptığı ürün listesinin başında kıymetli madenler bulunuyor. Aslında motorlu taşıtlar birinciliği kimseye kaptırmıyordu. Altın ihracatından sonra ikinciliğe geriledi. Motorlu taşıtları, üçüncü sırada makineler ve dördüncü sırada demir çelik izliyor.
İRAN OLMASAYDI?
İran'ı listeden çıkardığımızda açıklanan dış ticaret verilerinde çokta abartılacak bir durumun olmadığını izliyoruz. Çünkü, ihracat rakamı yeniden 11 milyar dolar civarına iniyor, Avrupa Birliği ülkelerinin payı yüzde 40'ın üzerine çıkıyor ve ihracatın ithalatı karşılama oranı da yüzde 65 seviyesinde kalıyor. İhracatın yüzde 25'ini Almanya, İtalya, İngiltere ve Fransa'ya yapıyor Türkiye.
Daha açık ifadeyle ihracatın dörtte birlik kısmında yoğunlaşma riski var. Toplam ihracatın yüzde 10.4'ü Almanya'ya, yüzde 6.4'ü İtalya'ya, yüzde 5.9'u İngiltere'ye ve yüzde 5.1'i Fransa'ya yapılıyor. Bir de İran'ı ekleyelim yüzde 7.9 ile. Gördüğünüz gibi bu ülkelerle sorun olduğunda ihracat tutarında belirgin bir düşüş söz konusu olabilecek. Özetle, yeni pazarların yaratılması gerektiği gibi ihracatın da gerek ürün gerekse ülke bazında yayılması dış ticaret performansının kalıcı olarak çözümüne kritik katkı yapacak.
Sözün özü, İran'a olan altın ihracatı, rakamları şişirmiş olsa da, dış ticaret açığının düşmesi ve cari açığı da aşağı çekmemesi önemli bir gelişme. Zaten ihracatçılarımız krizlerde ve çıkış süreçlerinde kur dezavantajlarına ve işgücü birim maliyetlerinin yüksekliğine rağmen Türkiye ekonomisinin lokomotifi olma misyonlarını elden bırakmıyorlar.
